Tuesday, November 6, 2012

Εκ της Διευθύνσεως (ΧΧV): Τι δεν είναι κάρμα


Το αποφάσισα: Δεν πρόκειται να δικαιολογηθώ ξανά για το πόσο αραιά έχουν γίνει τα ποστ σ’ αυτό το μπλογκ! Όσοι παρακολουθείτε τι κάνω, ξέρετε ότι ο χρόνος μου έχει περιοριστεί πολύ τους τελευταίους μήνες και ότι η αποχή από το Punk Zen δε σημαίνει και αποχή από το ζεν γενικώς. Όπως και να ‘χει, για μια ακόμα φορά λέω να προσπαθήσω να το συμμαζέψω∙ αν θα το καταφέρω ή όχι, θα το δούμε στην πορεία.

Στο θέμα μας τώρα: Τις προάλλες, ένας φίλος έκανε ποστ στο Facebook μια εικόνα από αυτές που αφθονούν εκεί –ξέρετε αυτές δεν είναι στην πραγματικότητα εικόνες αλλά περιέχουν ένα τσιτάτο γραμμένο σε κάποια ευφάνταστη (ή λιγότερο ευφάνταστη) γραμματοσειρά που λέει κάτι βαθυστόχαστο ή απλώς μια σαχλαμάρα, συχνά μάλιστα συνοδεία και κάποιου γνωστού ονόματος που μπορεί να είπε (ή να μην είπε) το συγκεκριμένο τσιτάτο. Τέλος πάντων, το τσιτάτο που είχε η εν λόγω φωτό έλεγε, περίπου, «Το να πιστεύεις στο κάρμα σημαίνει ότι πιστεύεις πως αν κάποιος βιάσει ένα τετράχρονο παιδάκι, το παιδάκι είχε κάνει κάτι που να το αξίζει». Αν και η πολιτική μου είναι να αφήνω τέτοια πράγματα ασχολίαστα, στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν άντεξα και σχολίασα από κάτω «Αυτό δεν είναι ‘κάρμα’ είναι παπαριές» (επειδή όλο το πράγμα ήταν στα αγγλικά, η λέξη που χρησιμοποίησα ήταν «bullshit»).

Το πρόβλημα είναι ότι πολύς κόσμος έχει αυτή την αντίληψη για το κάρμα, πιθανότατα επειδή πολύς κόσμος έχει απλώς ακουστά το κάρμα από τον αχταρμά ινδουϊσμού, βουδισμού και πνευματισμού (spiritualism) που έγινε της μόδας τη δεκαετία του ’60, όταν ο δυτικός κόσμος θεώρησε ότι μέρος της γενικότερης τάσης περί αμφισβήτησης έπρεπε να είναι και η αμφισβήτηση των παραδόσεών του και η υιοθέτηση παραδόσεων από άλλους πολιτισμούς –όσο πιο εξωτικός ο πολιτισμός, τόσο καλύτερος και πιο «ατόφιος» αν και οι «αναζητητές» της εποχής εκείνης ήταν διατεθειμένοι να κάνουν κάποιο σκόντο στα χιλιόμετρα και να στραφούν και σε κάτι ντόπιο, αρκεί αυτό να ήταν αρκετά «far out» (κάπως έτσι επαν-ανακαλύφθηκαν οι πνευματιστές των αρχών του 20ου αιώνα, η «Θεοσοφική Εταιρεία» της Έλενα Μπλαβάτσκι, ο Άλιστερ Κρόουλι και αρκετοί ακόμα).

Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα,  δεν είναι περίεργο που μια ιδέα τόσο σύνθετη όσο το κάρμα έτυχε παρανόησης –αν σκεφτεί κανείς ότι η (σχετικά πιο) απλή ιδέα της συνειδητοποίησης κατάφερε να μπλεχτεί με τη μαστούρα, το κάρμα ήταν από την αρχή καταδικασμένο καθώς, αναλόγως της σχολής που μελετά κανείς μπορεί να σημαίνει αρκετά διαφορετικά πράγματα, συχνά κρυμμένα πίσω από διαφορές στους ορισμούς που χάνονται στις μεταφράσεις από τα σανσκριτικά ή τα πάλι προς τα αγγλικά και από εκεί προς τα ελληνικά. Αν δε, συνυπολογίσουμε ότι σε κάποιο σημείο έχουν παρεμβληθεί και οι φαντασιώσεις των μεταφραστών (για κάποιο, όχι απολύτως ανεξήγητο λόγο, συχνά τέτοια κείμενα μεταφράζονται από ανθρώπους που μοιάζουν ανίκανοι να χρησιμοποιήσουν απλές λέξεις και φυσιολογικό συντακτικό) καταλήγουμε σε ένα ατύχημα που νομοτελειακά θα συμβεί. Και συμβαίνει: στο μυαλό του αναγνώστη.

Κι όμως, αν είναι κανείς διατεθειμένος να διαβάσει τα πράγματα χρησιμοποιώντας την κοινή του λογική (και εδώ είναι που βοηθάει η επαφή με κάποιο δάσκαλο που καταλαβαίνει τι του γίνεται), η ουσία των εννοιών αυτών είναι πολύ λιγότερο δυσνόητη (αν και παραμένει περίπλοκη): κάρμα δεν είναι να πιστεύει κανείς ότι η κακοποίηση του παιδιού ήταν συνέπεια κάποιας πράξης του ίδιου του παιδιού –κάρμα είναι να πιστεύει κανείς ότι η κακοποίηση του παιδιού ήταν συνέπεια κάποιας πράξης ή κάποιας σειράς πράξεων που έγιναν ή που δεν έγιναν είτε στο περιβάλλον του παιδιού, είτε στο περιβάλλον του δράστη. Μ’ άλλα λόγια, ότι κάθε πράξη έχει κάποιον αντίκτυπο κάπου και κάποτε, πολύ συχνά μακριά από το χώρο-χρονικό σημείο της τέλεσής της. Και παρεμπιπτόντως, στο βουδισμό τουλάχιστον οι πράξεις αυτές πρέπει να είναι συνειδητές, πράγμα που σημαίνει ότι ένα τετράχρονο παιδάκι είναι εξ ορισμού έξω από τη συζήτηση.

Σε ποιες πράξεις μπορεί να λειτούργησε το κάρμα στη συγκεκριμένη περίπτωση; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει αλλά σίγουρα μπορούμε να κάνουμε κάποιες υποθέσεις: ένας γονιός που δεν πρόσεξε που βρισκόταν το παιδί του, ένας άλλος γονιός (ή ένας δάσκαλος) που δεν επεσήμανε αρκετά νωρίς κάποιες περίεργες τάσεις στο χαρακτήρα του μελλοντικού δράστη, ένας αστυνομικός που επέλεξε να περάσει από έναν άλλο δρόμο και όχι από το δρόμο που έγινε η επίθεση, ένας γείτονας που εκείνη ακριβώς την ώρα δυνάμωσε τη μουσική και δεν άκουσε τις φωνές του παιδιού, ένας δικαστής που επέβαλλε μια χαμηλή ποινή στον ίδιο δράστη για ένα μικρότερης σημασίας περιστατικό πέντε χρόνια πριν –ο κατάλογος είναι τεράστιος και αποδεικνύει πόσο σύνθετη είναι η πραγματικότητα και πόσο αλληλένδετα είναι τα πάντα. Αυτό δηλαδή που λέει και η θεωρία του κάρμα!

Το πιο ζουμερό σημείο στην όλη συζήτηση περί κάρμα είναι το αν οι πράξεις είναι συνειδητές ή όχι –κάλλιστα θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι μια πράξη του δε συμβάλλει (ή δε θα έπρεπε να συμβάλλει) στην αλυσίδα του κάρμα καθώς δεν ήταν συνειδητή. Όμως εδώ μπαίνουμε στην ουσία του βουδισμού Ζεν: στο μέτρο που η αναζήτηση της συνειδητοποίησης της πραγματικότητας αποτελεί την ουσία της ενασχόλησης με το βουδισμό, κάθε πράξη μικρή ή μεγάλη, οφείλει να είναι συνειδητή –παραφράζοντας το γνωστό λατινικό νομικό ρητό «ignorantia legis non excusat» («άγνοια νόμου δε συγχωρείται»), θα μπορούσαμε να πούμε ότι για το βουδισμό Ζεν, «ignorantia realitatis non excusat» («άγνοια πραγματικότητας δε συγχωρείται»). Και επειδή μιλάμε για βουδισμό η «συγχώρεση» δεν προέρχεται από κάποιον μακρυμάλλη παππού με λευκά γένια που κάθεται στα σύννεφα και βλέπει τα πάντα αλλά από εμάς τους ίδιους και από την κοινωνία στην οποία ζούμε και την οποία συν-δημιουργούμε με τις πράξεις μας.

Εκ της Διευθύνσεως (ΧΧIV): Ένα αλλιώτικο σέσιν


Για μια ακόμα φορά πήγαμε, καθίσαμε και κοιτάγαμε τους τοίχους για τρεις μέρες και μετά φύγαμε –αν κάποιος θέλει να συνοψίσει το σέσιν της ομάδας Ντόγκεν Σάνγκα στο ναό Κασουϊσάι στη Σιζουόκα, θα μπορούσε να πει την παραπάνω φράση και να έχει καλύψει όλη την ουσία του τριημέρου φθινοπωρινού «ησυχαστηρίου». Ωστόσο η φορά αυτή είχε ορισμένες πιο ενδιαφέρουσες διαστάσεις από τα άλλα σέσιν που κάναμε στο ναό Τοκέι-ιν (επίσης στη Σιζουόκα) και για τα οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ και εδώ και ο βασικός λόγος ήταν ότι αντίθετα με το Τοκέι-ιν στο οποίο το πρόγραμμα που ακολουθούσαμε ήταν δικής μας επινόησης και η τήρησή του επαφιόταν στον πατριωτισμό μας, στο Κασουϊσάι έπρεπε να ακολουθήσουμε το υπάρχον πρόγραμμα καθώς ο συγκεκριμένος ναός όχι μόνο έχει αρκετούς μοναχούς αλλά είναι και ένα από τα κέντρα εκπαίδευσης της γραμμής Σότο του Ζεν –μικρότερο από τα δύο μεγάλα κέντρα (το Έιχεϊ-τζι στο Φουκούι και το Σότζι-τζι στην Καναγκάουα) αλλά κέντρο εκπαίδευσης όπως και να ‘χει.

Αυτό λοιπόν που κερδίσαμε τις τρεις αυτές ημέρες ήταν μια εκ των έσω ματιά στο πώς λειτουργεί ένα κέντρο εκπαίδευσης Ζεν∙ πώς ζουν οι άνθρωποι που σε μερικά χρόνια θα βγουν έξω, θα διαχειρίζονται τους δικούς τους ναούς και θα διδάσκουν Ζεν σε άλλους ανθρώπους, πώς ασκούνται (στη θεωρία και την πράξη του βουδισμού) και πώς αντιλαμβάνονται τα πράγματα καθώς είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε λίγο με ορισμένους από αυτούς όταν οι ελεύθεροι χρόνοι μας συνέπιπταν. Και παρότι η εμπειρία ήταν όντως ενδιαφέρουσα, προσωπικά κατέληξα στο συμπέρασμα ότι αν η απόφαση για το που θα γίνει το επόμενο σέσιν εξαρτιόταν αποκλειστικά από εμένα, θα διάλεγα για μια ακόμα φορά το Τοκέι-ιν ή κάποιον αντίστοιχο ναό και όχι το Κασουϊσάι. Όχι επειδή η καλογερική είναι βαριά αλλά επειδή είναι βαριά στα λάθος πράγματα –τουλάχιστον σε σχέση με το πώς αντιλαμβάνεται το Ζεν η ομάδα με την οποία σχετίζομαι.

Το βασικό πρόβλημα ήταν ότι το πρόγραμμα του Κασουϊσάι δεν περιλαμβάνει πολύ Ζαζέν –αντίθετα περιλαμβάνει άφθονους ψαλμούς και λειτουργίες (για την ακρίβεια τρεις λειτουργίες μιάμισης ώρας κάθε μια). Και είναι απολύτως λογικό: οι άνθρωποι που εκπαιδεύονται εκεί πρόκειται, όπως είπα παραπάνω, κάποια στιγμή να τελειώσουν τη μαθητεία τους, να βγουν στην κοινωνία και να αναλάβουν ναούς στους οποίους θα πρέπει να επιτελούν συγκεκριμένα καθήκοντα∙ καθώς μιλάμε για βουδισμό (και δη για Ζεν) τα καθήκοντά τους αυτά θα είναι κάτα 95% κηδείες και μνημόσυνα οπότε η άριστη γνώση των ψαλμών που χρησιμοποιούνται για την κάθε περίπτωση είναι αναγκαία. Προφανώς, πολύ πιο αναγκαία από το να συνηθίσουν να κάθονται και να κοιτάνε τον τοίχο.

Βεβαίως υπήρχε Ζαζέν. Το ζέντο τους ήταν πολύ πιο μεγάλο από το ζέντο του Τοκέι-ιν (αν υπολόγισα καλά πρέπει να χώραγε τουλάχιστον καμιά πενηνταριά άτομα, ίσως και περισσότερα) και κάθε φορά που υπήρχε περίοδος καθίσματος υπήρχε και άτομο επιφορτισμένο με το καθήκον να χρησιμοποιεί το ραβδί κιοσάκου (警策) στην περίπτωση που κάποιος το ζητούσε ή στην περίπτωση που ο συγκεκριμένος μοναχός έκρινε ότι κάποιος είχε χάσει εντελώς τη στάση του ή είχε σχεδόν αποκοιμηθεί. Όμως οι επίσημες περίοδοί τους για Ζαζέν ήταν μόνο τρεις φορές την ημέρα (πρωί, μεσημέρι, βράδυ) και σχεδόν ποτέ δεν είδα μέσα στο ζέντο όλους τους μοναχούς –δόκιμους ή εκπαιδευτές∙ αντίθετα, στις λειτουργίες ήταν όλοι, εκτός από κάποιους που είχαν καθήκοντα στην κουζίνα (η κουζίνα είναι ίσως το σημαντικότερο σημείο ενός ναού Ζεν και ο μάγειρας το δεύτερο σημαντικό πρόσωπο σε ιεραρχία μετά τον ηγούμενο).

Το θέμα είναι ότι για τη γραμμή του Γκούντο Νισιτζίμα (και του Μπραντ Ουόρνερ και των άλλων μαθητών που έχω γνωρίσει στην Ιαπωνία),  η ουσία του Ζεν είναι η άσκηση –σίγουρα παίζει ρόλο ότι τόσο ο ίδιος ο Νισιτζίμα όσο και οι μαθητές του, τόσο αυτοί που είναι δάσκαλοι του Ζεν όσο και αυτοί που απλώς συμμετέχουν στις συναντήσεις και στα σέσιν είναι στην καλύτερη περίπτωση «λαϊκοί μοναχοί» δηλαδή δεν έχουν δικό τους ναό και βγάζουν το ψωμί τους με τον πιο παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή δουλεύοντας. Και λέω «στην καλύτερη περίπτωση» καθώς πολλοί από αυτούς δεν έχουν κάνει καν τη βασική χειροτόνηση (τζουκάι/受戒) που απαιτείται για να χαρακτηριστεί κανείς «μοναχός» στο βουδισμό Ζεν∙ έρχονται στις συναντήσεις και στα σέσιν, κάνουν την άσκηση και αυτό είναι όλο. Και, αν θέλουμε να μείνουμε στην ουσία, πράγματι αυτό είναι όλο!

Προφανώς η ανάγκη της κοινωνίας (και δη των μικρών κοινοτήτων) για την ύπαρξη ναών που θα καλύπτουν ορισμένες βασικές λειτουργίες είναι δεδομένη και, άρα, αδιαπραγμάτευτη∙ και βεβαίως για να μπορεί ένας ναός να είναι λειτουργικός για την κοινωνία θα πρέπει να είναι επανδρωμένος από ανθρώπους που ξέρουν να φέρουν εις πέρας τις διαδικασίες που τον κάνουν λειτουργικό, δηλαδή τις τελετές. Και παρότι ιδωμένες με το μάτι του ενδιαφερόμενου παρατηρητή, οι τελετές είχαν όντως ενδιαφέρον, ομολογώ ότι υπήρξαν αρκετές στιγμές που βαρέθηκα αρκετά κυρίως επειδή –και αυτό μπορεί να ακουστεί όσο αλαζονικό θέλετε- προσωπικά δεν τις χρειάζομαι.

Όποιος ενδιαφέρεται να ψάξει τις αιτιολογήσεις πίσω από την ύπαρξη τελετουργικών στις θρησκείες (και όχι μόνο σ’ αυτές) θα δει ότι η επικρατέστερη είναι η ενίσχυση του αισθήματος ότι αυτός που συμμετέχει στο τελετουργικό ανήκει σε μια συγκεκριμένη ομάδα και συμμερίζεται κάποιες συγκεκριμένες πεποιθήσεις –στο μέτρο που κάποιος συμμερίζεται τις πεποιθήσεις έτσι κι αλλιώς, το τελετουργικό είναι όχι μόνο άχρηστο αλλά, δυνητικά, εμπόδιο (το αστείο είναι ότι στον πολύ κλασσικό βουδισμό, υπάρχει ειδική μνεία στο πώς οι τελετές μπορούν να εμποδίσουν την πραγματική κατανόηση της διδασκαλίας του Βούδα –ο όρος στα σανσκριτικά είναι σιλαμπάτα-παραμάσο/sīlabbata-parāmāso και η υπέρβασή του θεωρείται από τα πρώτα βήματα για να θεωρηθεί κανείς μέρος του βουδιστικού «ρεύματος»).

Παρενθετικά εδώ, αξίζει να αναφέρω ότι για ιστορικούς λόγους και με τη γνωστή άνεση που χαρακτηρίζει τους ιάπωνες σε θρησκευτικά θέματα, το Κασουϊσάι φιλοξενεί στους χώρους του τον ναό ενός τοπικού αρχαίου σαμάνου ο οποίος είναι κάτι σαν ο «θεός της φωτιάς» της περιοχής (ουδεμία σχέση με βουδισμό αλλά όπως είπαμε, εδώ είναι Ιαπωνία και τέτοια πράγματα είναι λεπτομέρειες!) Προκειμένου λοιπόν να τιμήσουν τον υψηλό τους καλεσμένο, οι μοναχοί του Κασουϊσάι κάνουν ένα μέρος των λειτουργιών τους στο δικό του ναό ακολουθώντας ένα τελετουργικό αρκετά διαφορετικό από αυτό που συνηθίζεται στους ναούς Ζεν: αν και το κείμενο που χρησιμοποιούν είναι η «Σούτρα της Καρδιάς» (Πράτζνια-παραμιτά-χριντάγια/Prajñāpāramitā Hṛdaya ή επί το ιαπωνικότερο Χάνια Σίνγκυο/般若心経), το μεγάλο σουξέ του Ζεν την ψέλνουν με μπόλικη μουσική και με διάφορα οπτικά εφέ άκρως εντυπωσιακά!

Όμως εκεί ακριβώς είναι το πρόβλημα: όσο ωραίο και αν ήταν το σόου, δεν έπαυε να είναι ένα σόου το οποίο στην πραγματικότητα δεν προσφέρει τίποτα στην ουσία του βουδισμού, τουλάχιστον όπως αντιλαμβάνομαι ότι τον αντιλαμβανόταν ο Βούδας και όπως πέρασε από αυτόν στον Ναγκαρτζούνα, στον Μποντιντάρμα,  στον Χούι-νενγκ και στον Ντόγκεν και από εκεί στον Κόντο Σαουάκι και στον Γκούντο Νισιτζίμα. Αν αποφασίσει κανείς να τραβήξει μια γραμμή όπως αυτή στα φύλλα ισολογισμών και από κάτω να γράψει τι είναι αυτό που κάνει το βουδισμό Ζεν διαφορετικό από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία ή από οποιαδήποτε άλλη σχολή σκέψης, αυτό δεν μπορεί παρά να είναι η άσκηση που οδηγεί στη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας και στην υπεύθυνη πράξη. Αυτό που είδαμε στο Κασουϊσάι και στο οποίο, ως κάποιο βαθμό συμμετείχαμε, ήταν τελετουργικός βουδισμός και, δυστυχώς, μεταξύ τελετουργικού βουδισμού και τελετουργικού π.χ. χριστιανισμού, ο κοινός παρονομαστής είναι η τελετή και, προσωπικά, αν έχω να επιλέξω μεταξύ ενός περιβάλλοντος στο οποίο υπογραμμίζεται η τελετή και ενός στο οποίο υπογραμμίζεται η άσκηση, η απάντηση μου βγαίνει σχεδόν αντανακλαστικά!

Καινούριο άρθρο στο Suicide Girls και περισσότερα περί του Γκρέιτ Σκάι


Το τελευταίο μου άρθρο στο Suicide Girls βγήκε στον αέρα –έχει σχέση με τη μη προσκόλληση (ήθελα να γράψω κάτι για το Γκρέιτ Σκάι, αλλά όπως πολύ σωστά το σκέφτηκα, δεν ήμουν σε κατάσταση να γράψω ένα άρθρο εντός των 24 ωρών που μεσολαβούσαν από την επιστροφή μου στη Σάντα Μόνικα ως την ώρα που θα έπρεπε να παραδοθεί το άρθρο. Συνεπώς, παίρνετε αυτό.)

Μιλώντας για το σέσιν στο Γκρέιτ Σκάι (εκεί που ήμασταν εχτές), να μια φωτογραφία από αυτές που δεν κυκλοφορούν πολύ συχνά: εγώ με τα βουδιστικά μου ράσα και ανάμεσα σε άλλους βουδιστές ιερείς. Έχω βάλει ταμπελάκια με τα ονόματα των δασκάλων που συμμετείχαν στο σέσιν –ο Ρόσαν Γιοσίντα που επίσης δίδαξε δεν είναι στη φωτογραφία επειδή ήταν αυτός που την τράβηξε (και μου την έστειλε, ευχαριστώ πολύ!) όμως μπορείτε να δείτε στα δεξιά μου (αριστερά στη φωτογραφία) τον Γκρεκ Φάιν, λογιστή του Κέντρου Ζεν του Σαν Φρανσίσκο και στην άκρη δεξιά της φωτογραφίας δίπλα στον Ντοκάι είναι ο Τότζουν Κομπ, από το Κέντρο Ζεν του Μιλγουόκι που είχε το ρόλο του «τζίσα», δηλαδή αυτού που φροντίζει τους δασκάλους –στη δική μου περίπτωση, ήταν αυτός που μου έδειξε τι έπρεπε να κάνω στις διάφορες τελετές. Για την ιστορία, και αν δεν μπορείτε να το καταλάβετε από το θαμπό JPG, τα ξυρισμένα κεφάλια και τα Νταρμικά τους ονόματα, η Ζούικο, η Τόνεν και η Μιόγιου είναι γυναίκες ενώ όλοι οι άλλοι δάσκαλοι είναι άντρες, γεγονός που έδινε στο σέσιν μια πολύ καλή ισορροπία μεταξύ αντρών και γυναικών δασκάλων (αυτό το θεωρώ πολύ ωραίο και μοναδικό –εδώ που τα λέμε, στα σέσιν πολύ σπάνια υπάρχει παραπάνω από ένας δάσκαλος και παρότι το Γκρέιτ Σκάι δεν πρέπει να είναι το μόνο που το κάνει, είναι αρκετά σπάνιο).

Σκεφτόμουν το ποστ που ανέβασα εχτές και ελπίζω ότι δεν έδωσα την εντύπωση ότι το μόνο πράγμα που γίνεται σε ένα σέσιν είναι να σου έχει κολλήσει στο μυαλό η μουσική από τη σειρά «I Dream Of Jeannie». Όχι, δεν είναι το μόνο.

Θέλω να πω, θα μπορούσα να πω πολλά για την πολύ βαθιά ακινησία και σιωπή, για το θέαμα ενός ερωδιού με μπλε πόδια που πέρασε μπροστά από την πανσέληνο, για τον ουρανό που είχε ένα κάρο αστέρια, για τα κρύα πρωινά στο ζέντο, για τα επίσημα γεύματα-τελετές, για τις ψαλμωδίες και για όλα αυτά. Όμως αυτά μπορείτε να τα βρείτε σε οποιοδήποτε βιβλίο, άρθρο περιοδικού ή σελίδα στο web που περιλαμβάνει οποιαδήποτε περιγραφή οποιουδήποτε για το πώς πέρασε σε ένα σέσιν. Ναι, είναι όλα αλήθεια και είναι όλα πανέμορφα. Όμως κάποιος πρέπει να μιλήσει και για τις μουσικούλες από τις κακές τηλεοπτικές σειρές και για το πώς κάθε φορά που ψέλναμε το «Φούκαν-ζαζένγκι» του Ντόγκεν και φτάναμε στο σημείο που λέει «πρέπει να χαιρόμαστε τη σπίθα που βγαίνει από την τσακμακόπετρα» (Σ.τ.Μ. στα αγγλικά «flintstone») εγώ ήμουν πάντα στο τσακ να αρχίσω να τραγουδάω τη μουσική από τη σειρά κινουμένων σχεδίων «The Flintstones»:  "... meet the Flintstones they're a modern stone age fa-mi-leeeeee!" Ισορροπία μπέιμπι, ισορροπία

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ένα ιδιαίτερο βάθος στην άσκηση που δεν μπορείς να το φτάσεις παρά μόνο συμμετέχοντας σε ένα σέσιν∙ δε με νοιάζει πόσο βαθύς νομίζετε ότι είναι ο διαλογισμός σας όταν κάθεστε μόνοι σας στην αναπαυτική σας πολυθρόνα στο σαλόνι σας με το «Dark Side of the Moon» στα ακουστικά και με ένα γερό τρίφυλλο στο χέρι όμως δε φτάνει ούτε στο νυχάκι μιας περιόδου καθίσματος Ζαζέν ακόμα και στο πιο άθλιο σέσιν. Καμία τύχη –σόρι. 

Μια βδομάδα σε ένα σέσιν σου δίνει την αίσθηση ενάμιση μήνα οποιασδήποτε άλλης ενασχόλησης –το Ζαζέν διαστέλλει το χρόνο όσο τίποτα άλλο. Ένα λεπτό Ζαζέν ισοδυναμεί με τρεις ώρες παπαρολογίας με τους φίλους σου∙ κατ’ αυτή την έννοια, μπορεί να σου επιμηκύνει τη ζωή. Και βεβαίως μπορεί κάποιος να πει «Ναι, αλλά μόνο υποκειμενικά!» στο οποίο θα απαντήσω «Σώπα! Και τι σημασία έχει;» Πραγματικά σε κάνει να ζεις περισσότερο, ακόμα και αν πέσεις νεκρός την ώρα που χτυπάει τα καμπανάκι στο τέλος της περιόδου.

Μπορείς να ανακαλύψεις πράγματα για τον εαυτό σου που δεν μπορείς να τα ανακαλύψεις μέσα σε μια δεκαετία ψυχανάλυσης –μπορεί να σου αλλάξει όλη σου την αντίληψη για τα πάντα. Επιστρέφοντας στο ΛΑ, βρέθηκα κολλημένος σε ένα θεόστενο κάθισμα αεροπλάνου ανάμεσα σε δύο πιτσιρίκια που δεν έπαψαν να ουρλιάζουν, να μου κλωτσάνε την καρέκλα μου και να χέζονται διαρκώς –η βρώμα από τα παιδικά σκατά ήταν τόσο βαθιά όσο όλα τα πράγματα που συνάντησα στο σέσιν. Κι όμως, δεν κατάφερα να βρω μέσα μου αρκετό χώρο ώστε να ενοχληθώ.

Ο τρόπος με τον οποίο τα μέλη μιας ομάδας αφοσιωμένων ανθρώπων συνδυάζουν τις ενέργειές τους και ο τρόπος με τον οποίο εστιάζονται στην άσκηση δε συγκρίνεται με καμία άλλη δραστηριότητα. Όταν ήμουν στην Ιαπωνία, έζησα ένα χρόνο στο νομό Τογιάμα, ουσιαστικά απομονωμένος από κάθε άλλο άνθρωπο πέρα από μια μικρή ομάδα αγγλόφωνων –η εμπειρία θύμιζε κάπως τους επιζώντες από ένα αεροπορικό δυστύχημα σε ένα ερημονήσι αλά «Lost» και είναι η κοντινότερη που μπορώ να σκεφτώ στην εμπειρία που σου δίνει ακόμα και ένα σύντομο σέσιν. Να τι σημαίνει «Dharma Initiatives»

Συνεπώς δε θέλω να μειώσω την εμπειρία. Όμως ταυτόχρονα, μου είναι σχεδόν αδύνατο να γράψω γι αυτή με έναν τρόπο που να βγάζει νόημα –το έχω δοκιμάσει και έχω αποτύχει πολλές φορές καθώς αυτά που γράφω μοιάζουν με τα κλισέ που διαβάζετε στα περιοδικά που πουλάει το Νιου Έιτζ βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας. Και ο κόσμος είναι ήδη γεμάτος από δαύτα.

Οπότε τι θες να πεις Μπραντ;

Ξέρω γω; Όπως και να ‘χει, δείτε τη φωτογραφία από το σέσιν και απολαύστε τη.

Μπραντ Ουόρνερ – Δευτέρα  18 Αυγούστου 2008

Monday, March 5, 2012

Ζαζέν στη Σάντα Μόνικα, αιρέσεις κ.λπ.


Έχω κάνει κάτι αλλαγές στη σελίδα σχετικά το Ζαζέν που κάνουμε στη Σάντα Μόνικα· έχω αλλάξει την ώρα έναρξης σε 9: 45 για όσους θέλουν ν’ ακούσουν τις οδηγίες και σε 10 για όσους θέλουν να αρχίσουν κατευθείαν το Ζαζέν. Το πρόγραμμα αυτό το έχουμε έτσι εδώ και κάνα χρόνο, ίσως και παραπάνω όμως ως τώρα δεν είχα αλλάξει τη σχετική σελίδα. Πέρα από τις αλλαγές αυτές, πρόσθεσα κι αυτό το κείμενο:

Τα Σάββατα, κάνω το καθημερινό μου Ζαζέν στο Κέντρο της Χιλ Στριτ, και αφήνω ανοιχτές τις πόρτες οπότε αν κάποιος θέλει, μπορεί να έρθει να κάτσει μαζί μου. Δεν προσπαθώ να στρατολογήσω ακολούθους ή να χτίσω μια μεγάλη οργάνωση και δεν πρόκειται για εκκλησία ή για τυπικό κέντρο Ζεν. Αν έρθετε, μου κάνετε παρέα στην προσωπική μου εξάσκηση, συνεπώς φροντίστε να δείξετε σεβασμό και μην περιμένετε ότι κάποιος θα σας νταντέψει. Τις ημέρες που δεν μπορώ να είμαι στο Κέντρο της Χιλ Στριτ, συνήθως λέω σε κάποιον να ανοίξει τις πόρτες και να κάνει την άσκηση όπως την κάνω εγώ.

Θεώρησα ότι ήταν αναγκαίο να βάλω τις παραπάνω διευκρινίσεις. Ναι, το ξέρω ότι δεν ακούγονται ιδιαίτερα φιλόξενες, όμως πραγματικά δε με νοιάζει. Είμαι πραγματικά πολύ ευγενικός προς τους ανθρώπους που έρχονται σ’ αυτά τα σαββατιάτικα κόλπα, όμως από τη φύση μου δεν είμαι ιδιαίτερα κοινωνικός και εξωστρεφής. Δε θα σας φερθώ άσχημα αλλά μην περιμένετε και όλο αγκαλίτσες και γλύκες γιατί δεν είμαι έτσι. 

Δε θα είμαι στο κέντρο στις 9 και στις 16 Αυγούστου επειδή θα είμαι στο σέσιν στο Γκρέιτ Σκάι. Επίσης δε θα είμαι στο κέντρο στις 30 Αυγούστου επειδή θα είμαι στο αντίστοιχο σέσιν για Nέους Bουδιστές του Ινστιτούτου Μαεζούμι (θα είμαι όμως στο Χιλ Στριτ στις 23). Παρόλα αυτά, τις ημέρες εκείνες κάποιος θα είναι στο Χιλ Στριτ για να ανοίξει τις πόρτες και να δείξει σε όσους δεν ξέρουν τι πρέπει να κάνουν, συνεπώς αν είστε στη Νότια Καλιφόρνια και θέλετε να κάνετε Ζαζέν με μια ομάδα, να έρθετε ανεξάρτητα από το αν είμαι εγώ εκεί ή όχι. Εγώ δε μετράω –είμαι απλώς ένας μαλάκας που γράφει βιβλία και που λέει βαρετά πράγματα στο τέλος της άσκησης. Το Ζαζέν είναι δικό σας και σ’ αυτό εγώ δεν μπορώ να σας βοηθήσω καθόλου.

Επειδή την προηγούμενη εβδομάδα πήγα στους Χάρε Κρίσνα, σκεφτόμουν διάφορα σχετικά με τη συγκεκριμένη οργάνωση. Ο Κρις Τσαπλ, μου δάνεισε ένα βιβλίο που λέγεται «Hare Krishna Transformed» και που αναφέρεται σε μερικά από τα σκάνδαλα που έχουν ταλαιπωρήσει το κίνημα από το θάνατο του ιδρυτή του, το 1977. Βρήκα επίσης στο YouTube ένα ντοκιμαντέρ που σχετίζεται με το θέμα· είναι πολύ μεγάλο και είναι εμφανές ότι ο σκηνοθέτης του έχει συγκεκριμένη άποψη που θέλει να υποστηρίξει, όμως είναι ιδιαίτερα λεπτομερές και περιέχει κάτι καταπληκτικές σκηνές για μερικά από τα πράγματα στα οποία αναφέρεται ο αφηγητής. [Σ.τ.Μ. το βίντεο έχει τίτλο «Criminal History of Swami Bhaktipada and New Vrindavan», όμως δεν υπάρχει πλέον στο YouTube]

Το θέμα των αιρέσεων [Σ.τ.Μ. στο πρωτότυπο, «cults»] με απασχολούσε πάντοτε· υπάρχει ένα συγκεκριμένο μοντέλο βάσει του οποίου αναπτύσσονται τα θρησκευτικά κινήματα.

ΒΗΜΑ 1: Ένας χαρισματικός ηγέτης, συνήθως από μια ξένη χώρα, ξεκινάει την ομάδα.

ΒΗΜΑ 2: Ο ηγέτης (ή η ηγέτης, αλλά θα κρατήσω το «ο») χρίζει το διάδοχό του.

ΒΗΜΑ 3: Ο ηγέτης πεθαίνει.

ΒΗΜΑ 4: Ο διάδοχος κατηγορείται ότι κάνει διάφορα άσχημα πράγματα.

ΒΗΜΑ 5: Ο διάδοχος διώχνεται από την ομάδα.

ΒΗΜΑ 6: Δημιουργείται μια ομάδα που συνεχίζει τις «αληθινές διδασκαλίες».

ΒΗΜΑ 7: Τα πάντα γίνονται εταιρικά, τελματωμένα και, γενικά, άχρη
στα.

Στην περίπτωση των Κρίσνα, είναι σχετικά σαφές ότι ο Κιθ «Κιρτανανάντα Σουάμι» Χαμ έκανε όντως μερικά ιδιαιτέρως ειδεχθή πράγματα. Όμως η ζήλια και η απληστία για εξουσία μεταξύ αυτών που αισθάνονται ότι θα έπρεπε να είναι οι νόμιμοι διάδοχοι είναι τόσο έντονες που φτάνω σε σημείο να αναρωτηθώ αν όντως χρειάζεται να κάνει κανείς άσχημα πράγματα στο βήμα 4.

Όπως και να ‘χει, αν είσαι τυχερός μπορεί να βρεθείς μπροστά σε κάτι που έχει πραγματικά διατηρηθεί και μεταφερθεί από το παρελθόν, όμως αν έχει όντως γίνει κάτι τέτοιο δεν πιστεύω ότι οφείλεται στην οργάνωση· το μόνο πράγμα στο οποίο μπορεί να ωφελήσει η οργάνωση είναι στη διατήρηση των αρχείων του τι πραγματικά έγινε. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με το Σότο-σου που συντηρεί τα αρχεία του Ντόγκεν, παρόλο που για τα πρώτα 600 χρόνια της ύπαρξής του, ούτε που τους έριξε μια ματιά.

Νομίζω ότι το ξαναγράψιμο και η επιμέλεια που έγινε στο «Hardcore Zen» έχει δημιουργήσει σε κάποιους την εσφαλμένη εντύπωση ότι θέλω να αρχίσω κάποιου είδους κίνημα. Όχι, δε θέλω. Δε με ενδιαφέρει καθόλου να προβάλλω τον εαυτό μου ως δάσκαλο του Ζεν ή να μεγαλώσω την ομάδα μου. Δε θέλω να έχω ακολούθους. Ούτε έναν. 

Από την άλλη μεριά, δε με πειράζει να προωθώ τον εαυτό μου ως συγγραφέα –και γράφω κυρίως για το Ζεν. Καταλαβαίνω ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κάποια σύγχυση, όμως προσπαθώ, για μια ακόμα φορά, να ξεκαθαρίσω την κατάσταση. Νομίζω ότι αυτή την προσπάθεια θα τη συνεχίσω μέχρι να πεθάνω, όμως δεν έχω πρόβλημα μ’ αυτό.

Τέλος πάντων, τα σκέφτομαι όλα αυτά πολύ και ειδικά σε σχέση με το πώς εφαρμόζονται στο νεφελώδες πράγμα που μπορεί να υπάρχει ή να μην υπάρχει και που έχει την προσωρινή ονομασία «Ντόγκεν Σάνγκα». Μπορεί ωστόσο τα πράγματα να μην είναι τόσο δύσκολα, τελικά. Γιατί σύμφωνα με μια πολύ πραγματική αίσθηση υπάρχει ένα άλλο νεφελώδες πράγμα που μπορεί να υπάρχει ή να μην υπάρχει και που έχει την προσωρινή ονομασία «Μπραντ Ουόρνερ» και μ’ αυτό ασχολούμαι όλη την ώρα.

Αν καταφέρω να βγάλω κάποιο συμπέρασμα, θα σας πω.

Μπραντ Ουόρνερ – Παρασκευή 8 Αυγούστου  2008

Εκ της Διευθύνσεως (ΧΧΙΙΙ): Χειμώνας –και πάλι άνοιξη


Προφανώς είναι συμπτωματικό ως προς την εποχή, όμως τις τελευταίες δέκα μέρες, δηλαδή στο τέλος του πραγματικού χειμώνα, έπεσαν στην προσοχή μου τέσσερις ειδήσεις από την Ελλάδα που, στο μέτρο που δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά αλλά αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη κατάσταση, με έκαναν να αισθανθώ αφενός δικαιωμένος (για πράγματα που έχω υποστηρίξει στο παρελθόν –και από τις σελίδες αυτού του μπλογκ) και αφετέρου εξαιρετικά αισιόδοξος για το ότι αρχίζει αχνά-αχνά να εμφανίζεται μια άνοιξη στην Ελλάδα. Και επειδή, όπως έχω πει και άλλες φορές, θεωρώ ότι ο χειμώνας τον οποίο διασχίζει η Ελλάδα δεν είναι οικονομικός αλλά πολιτισμικός/συνειδησιακός, αυτό που με ενδιαφέρει στις παραπάνω ειδήσεις είναι ότι δεν πρόκειται για σημάδια οικονομικής ανάκαμψης (αν και η μια μπορεί να οδηγήσει και σε κάτι τέτοιο), όσο για σημάδια ουσιαστικής ανάκαμψης –στη συνείδηση των ανθρώπων. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που θεωρώ ότι μια αναφορά στις ειδήσεις αυτές έχει θέση σε ένα μπλογκ που σχετίζεται με το βουδισμό Ζεν και αποφάσισα να την κάνω.

Επί τροχάδην, καθώς είμαι βέβαιος ότι όσοι ζουν στην Ελλάδα θα ξέρουν ήδη για τι πράγμα μιλάω (όντας στο εξωτερικό, ορισμένα πράγματα φτάνουν στα αυτιά μου με καθυστέρηση), οι τέσσερις ειδήσεις ήταν η υπόθεση με τις πατάτες στην Κατερίνη, η αποκάλυψη ότι ο πρωθυπουργός κ. Λουκάς Παπαδήμος δεν παίρνει την πρωθυπουργική χορηγία που συνοδεύει τη θέση του, η πρωτοβουλία «Greece Is Changing» και το κλείσιμο της εκδοτικής εταιρείας ΙΜΑΚΟ. Αν και καθένα από τα παραπάνω συνδυάζεται με μια διαφορετική διάσταση της κατάστασης στην Ελλάδα (και με μια διαφορετική διάσταση του Ζεν), όλα μαζί δίνουν μια εικόνα (ή τουλάχιστον, έτσι το βλέπω εγώ) ότι δρομολογούνται κάποιες αλλαγές στην ελληνική πραγματικότητα· αν και κατά πόσον οι αλλαγές αυτές θα αποτελέσουν τη βάση για μια καλύτερη μελλοντική κατάσταση, μένει να φανεί.

Η πρωτοβουλία με τις πατάτες είναι, κατά τη γνώμη μου, η πιο ενδιαφέρουσα: από τη μια δείχνει ότι κάποιοι άνθρωποι αποφάσισαν να δράσουν αναλόγως με τις ανάγκες της τρέχουσας στιγμής –και αν αυτό δεν είναι βουδισμός, τότε δεν έχω καταλάβει τίποτα από τις διδασκαλίες του Βούδα!- και μάλιστα με τον πιο ευφυή και αποτελεσματικό τρόπο· ένα επιπλέον ενδιαφέρον χαρακτηριστικό αυτής της δράσης είναι ότι μπορεί να αποτελέσει την αρχή για την ανάπτυξη ενός ευρύτερου μοντέλου λειτουργίας της αγοράς που δεν υπάρχει λόγος να περιοριστεί εντός των ελληνικών συνόρων. Σε μια περίοδο που τα μάτια της διεθνούς κοινότητας είναι στραμμένα στην Ελλάδα, μια κίνηση που βγάζει νόημα είναι πολύ πιθανό να βρει μιμητές και στο εξωτερικό και να γίνει η αρχή για μια καινούρια οργάνωση, τουλάχιστον ορισμένων, συναλλαγών. Και παρεμπιπτόντως δε με απασχολεί καθόλου αν οι μεν του γνωστού διπόλου θεωρήσουν ότι πρόκειται για θρίαμβο της ελεύθερης αγοράς και οι δε για θρίαμβο του σοσιαλισμού.

Η πρωτοβουλία «Greece Is Changing» είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα από πλευράς πρωτοτυπίας, όμως είναι επίσης μια ένδειξη ότι κάποιοι που έχουν τα μέσα και τις δυνατότητες, αποφάσισαν να κάνουν κάτι παρακάμπτοντας τους «επίσημους φορείς» και τους «καθ’ ύλην αρμόδιους»· ενδεχομένως επειδή κατάλαβαν ότι δεν υπάρχουν «καθ’ ύλην αρμόδιοι» και ότι για τα πάντα, καθ’ ύλην αρμόδιοι είμαστε εμείς οι ίδιοι. Αν το σπίτι σου πάρει φωτιά, προφανώς θα στραφείς στην πυροσβεστική όμως μέχρι να έρθουν οι αντλίες, το πιο λογικό πράγμα που έχεις να κάνεις, είναι να πιάσεις τον πρώτο κουβά που θα βρεις μπροστά σου και να ρίξεις νερό σε ό,τι μπορείς. Κανείς δεν αρνείται την ανάγκη της ύπαρξης της πυροσβεστικής υπηρεσίας, όμως η πλήρης παραίτηση στα χέρια κάποιων τρίτων είναι παράλογη –και όχι μόνο από βουδιστικής άποψης.

Το ότι ο κ. Παπαδήμος δεν παίρνει χρήματα για τη δουλειά που του ανατέθηκε είναι καλό πρωτίστως για τον ίδιο και τη συνείδησή του· και σ’ αυτό το επίπεδο, αν υπάρχει μια βουδιστική... υπεραξία, πιστώνεται σ’ αυτόν και μόνο. Ωστόσο, είναι σημαντικό για μια χώρα που έχει απαξιώσει τους πολιτικούς (και από μια πλευρά δικαίως –λέω «από μια πλευρά» επειδή η άλλη πλευρά είναι ότι οι εν λόγω πολιτικοί δεν ανέλαβαν την εξουσία πραξικοπηματικά) να δει ότι υπάρχουν και άνθρωποι που μπορεί να αναλάβουν μια θέση υποκινούμενοι και από άλλα κίνητρα. Φυσικά το ερώτημα αν υπάρχει οπουδήποτε στο μέλλον η πιθανότητα ενός ολόκληρου κυβερνητικού σχήματος που θα λειτουργεί αμισθί στο διηνεκές, μάλλον απαντιέται με ένα βέβαιο «όχι», όμως παρόλα αυτά, στη συγκεκριμένη στιγμή, η συγκεκριμένη πράξη του συγκεκριμένου ανθρώπου αποτελεί ένα καλό σημάδι.

Τέλος η περίπτωση της ΙΜΑΚΟ: από βουδιστικής πλευράς, το δίδαγμα συνοψίζεται στη φράση «karma is a bitch» –ο δημιουργός της εταιρείας και οι άνθρωποι που εργάζονταν σ’ αυτή συνέβαλλαν στη δημιουργία μιας κατάστασης χωρίς (κρίνοντας από τις δηλώσεις τους) να συνειδητοποιούν αυτή τους τη συμβολή και σήμερα που η κατάσταση έφτασε στα όριά της, βρίσκονται και αυτοί να εισπράττουν τις συνέπειες. Μου φαίνεται εξαιρετικά ανόητο ότι αποδίδουν τα προβλήματα της εταιρείας στα «προβλήματα της αγοράς» και ότι δεν μπορούν να δουν (αν όντως δεν μπορούν) το ότι η «αγορά» αλλά και η κοινωνία που την περιέχει, διαμορφώθηκαν κατά πολύ από τους ίδιους, όμως τελικά καθένας καταλαβαίνει όποτε καταλαβαίνει και ό,τι καταλαβαίνει. Σε ό,τι αφορά δε την κατάσταση της Ελλάδας, δεν μπορώ παρά να θεωρήσω ωφέλιμο το ότι ο φορέας μιας συγκεκριμένης επιζήμιας νοοτροπίας παύει να εκπέμπει τα μηνύματά του. 

Προφανώς για όλα τα παραπάνω υπάρχουν αντίλογοι, έτσι; Το «κίνημα της πατάτας» μπορεί να αποδειχθεί ένα πυροτέχνημα (ή, ακόμα χειρότερα, να καπελωθεί από τους γνωστούς παράγοντες που καπελώνουν τέτοια πράγματα), οι εταιρείες που στηρίζουν το «Greece Is Changing» προφανώς κινούνται με στόχο και το οικονομικό τους όφελος, ο κ. Παπαδήμος πιθανότατα θα έχει αντισταθμιστικά οφέλη πολλαπλάσια της πρωθυπουργικής χορηγίας από την ανάληψη της συγκεκριμένης θέσης και όσο για την ΙΜΑΚΟ, στο μέτρο που υποστηρίχθηκε επί μια 25ετία από ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, το κλείσιμό της μπορεί να μη σημαίνει και τίποτα και μπορεί σε ένα μήνα να έχει δημιουργηθεί μια άλλη εταιρεία η οποία να προβάλλει ακριβώς την ίδια νοοτροπία. Σαφώς ισχύουν όλα αυτά –και πολύ περισσότερα. Όμως το τι μπορεί να γίνει δεν επηρεάζει αυτό που γίνεται· συγκεκριμένα, βάσει της αρχής του κάρμα ισχύει το ακριβώς αντίθετο!

Και δεν είναι μόνο αυτά: ξέρω από σίγουρη πηγή ότι εντός των προσεχών μηνών πρόκειται να βγει στον αέρα μια κίνηση που αποπειράται να βοηθήσει εκατοντάδες παραγωγούς από όλη την Ελλάδα να προωθήσουν και να πουλήσουν τα προϊόντα τους (τρόφιμα και όχι μόνο) εντός και εκτός Ελλάδας (η κίνηση αυτή χτίζεται επί τουλάχιστον μια διετία και αυτό δίνει ένα μέτρο τόσο για το μέγεθος όσο και για τη σοβαρότητά της), ενώ εχθές στη σχολή αϊκίντο δύο φίλων από τα παλιά, συγκεντρώθηκαν δεκατρείς ασκούμενοι-δάσκαλοι αϊκίντο, όλοι παλιοί γνώριμοι και έκαναν το μάθημα από κοινού –για τους μη γνωρίζοντες, αυτή την περίοδο ο κόσμος του αϊκίντο περνάει μια τρικυμιώδη φάση που μόνο περιστασιακά σχετίζεται με την οικονομική κρίση. Και τα δύο παραπάνω γεγονότα, μπαίνουν κατά την άποψή μου στην ίδια κατηγορία με το «κίνημα της πατάτας» ή με το «Greece Is Changing»: κάποιοι άνθρωποι αποφάσισαν να σκεφτούν διαφορετικά (και δη, συλλογικά) και να δράσουν.

Δεν ξέρω αν όντας εκτός Ελλάδας βλέπω τα πράγματα πιο απλοϊκά· υπάρχουν στιγμές που σκέφτομαι ότι μπορεί όντως να έχω πέσει στην παγίδα αυτή και ότι δίνω σε ορισμένα γεγονότα αξία μεγαλύτερη από αυτή που πραγματικά έχουν. Όμως από την άλλη, η αξία ενός πράγματος ούτως ή άλλως προσδιορίζεται από τη συγκεκριμένη χώρο-χρονική συγκυρία –μ’ άλλα λόγια, κάτι μπορεί να έχει τεράστια αξία εδώ και τώρα και καμία εκεί και τότε. Προς το παρόν δεν έχω πειστεί ότι όλα τα παραπάνω έχουν κάποια κατάφωρη αρνητική διάσταση, οπότε θα συνεχίσω να τα εκλαμβάνω ως σημάδια μιας άνοιξης που, νομοτελειακά θα έρθει· αργά ή γρήγορα, εξαρτάται (όπως πάντα, και όπως τα πάντα) από εμάς.

ΥΓ
Δεν πιστεύω ότι είναι πολλοί αυτοί που δεν ξέρουν ήδη περισσότερα από μένα για τα παραπάνω θέματα, όμως αν υπάρχουν κάποιοι μπορούν να βρουν πληροφορίες για το «κίνημα της πατάτας» εδώ, για τον κ. Παπαδήμο εδώ, για το «Greece Is Changing» εδώ και για την ΙΜΑΚΟ εδώ.

Tuesday, January 10, 2012

Κρίσνα εναντίον Ιησού


Εχτές πήγα και άραξα λιγάκι στο ετήσιο Φεστιβάλ των Αρμάτων που κάνουν οι Χάρε Κρίσνα στην παραλία Βένις Μπιτς· η φίλη μου η Σβετλάνα τράβαγε κάτι βίντεο για μια τηλεοπτική εκπομπή που φτιάχνει για να στείλει στην πατρίδα της, το Μαυροβούνιο και πήγα για να τη βοηθήσω. Όμως ο πραγματικός λόγος που πήγα ήταν για το φαγητό. Τρώω πολύ φαγητό των Κρίσνα – πραγματικά  μαγειρεύουν πολύ καλά.

Οι Χάρε Κρίσνα ήταν το πρώτη θρησκευτικό κίνημα από την ανατολή με το οποίο είχα άμεση επαφή –δεν το γράφω πολύ σωστά αλλά καταλαβαίνετε τι θέλω να πω. Όπως και να ‘χει, όταν ήμουν έφηβος είχα μεγάλο κόλλημα με τους Μπιτλς (ακόμα έχω) και ο Τζορτζ Χάρισον είχε παρτίδες με τους Κρίσνα οπότε σκέφτηκα ότι θα ήταν κουλ περίπτωση. Κάποια στιγμή είχα σκεφτεί να γίνω μέλος τους, όμως όσο περισσότερο διάβαζα τη φιλοσοφία τους, τόσο πιο χαζή μου φαινόταν –ήταν μια ανατολική εκδοχή όλων των πραγμάτων που είχα ήδη απορρίψει στον χριστιανισμό. Ο χριστιανισμός, τουλάχιστον στις εκδοχές του που είχα συναντήσει, έμοιαζε να ενδιαφέρεται βασικά γι αυτά που συμβαίνουν μέσα στο κεφάλι σου: έπρεπε να πιστέψεις ότι όλες οι ιστορίες που αναφέρονται στη Βίβλο είναι πραγματικές και εγώ δεν μπορούσα να καταλάβω από πού και ως πού έχει σημασία για το Θεό αν εγώ πιστεύω ότι ο κόσμος κάποτε πλημμύρισε από μια βροχή που έπεφτε για 40 μέρες και 40 νύχτες. Το όλο πράγμα έμοιαζε εξαιρετικά αυθαίρετο.

Οι Κρίσνα τουλάχιστον, είχαν ορισμένες πραγματικές δραστηριότητες στις οποίες μπορούσα να εμπλακώ. Δεν έτρωγαν κρέας, έψελναν, φορούσαν συγκεκριμένα ρούχα και είχαν κουρέματα που ήταν πιο γελοία ακόμα και από αυτά που είχαν ορισμένοι πανκ φίλοι μου. Όμως, όταν εξοικειώθηκα κάπως με τη φιλοσοφία τους, έφτασα για μια ακόμα φορά στο σημείο που έπρεπε να αποφασίσω αν πιστεύω τις ιστορίες που γράφουν ορισμένα βιβλία ή όχι. Στην περίπτωση των Κρίσνα, αυτή η απόφαση δεν παρουσιαζόταν ως βασικό συστατικό της σωτηρίας (όπως συνέβαινε στις χριστιανικές εκκλησίες που είχα επισκεφθεί), όμως και πάλι έπρεπε να πιστέψεις. Και εγώ δεν μπορούσα να πιστέψω· όπως ο Φοξ Μόλντερ, κάποτε ήθελα να πιστέψω, όμως δεν ήταν δυνατόν.

Τελικά κόλλησα με το Ζεν επειδή στο Ζεν κανείς δεν έδινε μια σχετικά με το τι πίστευες. Και αυτό μου φάνηκε ιδιαίτερα κουλ.

Τέλος πάντων, εχτές οι Κρίσνα είχαν μια τεράστια παρέλαση σε ένα δρόμο κοντά στο σπίτι μου. Η φωτογραφία που έχω ανεβάσει σήμερα είναι από ένα φεστιβάλ πριν από κάνα-δυο χρόνια, όμως αυτό που είδα εχτές ήταν περίπου το ίδιο αλλά μεγαλύτερο. Φέτος, ωστόσο, υπήρξε μια μικρή ομάδα χριστιανών που αποφάσισε να διαμαρτυρηθεί –μιλάμε για κάτι τύπους που έμοιαζαν με Hell's Angels, τριχωτοί και τεράστιοι· ίσως και να ήταν πρώην μέλη. Οι τύποι αυτοί, προπορεύονταν της παρέλασης κρατώντας πλακάτ με σλόγκαν σε στιλ «Η Βίβλος λέει ‘προσοχή στους ψευδοπροφήτες’» και «Μοιχοί και αυνανιστές θα πάτε στην ΚΟΛΑΣΗ» και τέτοια· αν όλοι οι αυνανιστές θα πάνε στην κόλαση, την έχω πατήσει αγρίως! Ένας από τους τύπους είχε και μια ντουντούκα και φώναζε ότι οι Κρίσνα θα πρέπει να τρώνε κρέας και ότι τα κουρέματά τους, τους κάνουν να μοιάζουν σαν τον πισινό του αλόγου.

Το μόνο αποτέλεσμα που είχαν οι εν λόγω τύποι, ήταν να κάνουν τους Κρίσνα να δείχνουν λιγότεροι παράξενοι· στην πραγματικότητα, στη Νότια Καλιφόρνια οι Χάρε Κρίσνα μοιάζουν με τους Ουόρντ και Τζουν Κλίβερ [Σ.τ.Μ. στερεοτυπικούς γονείς της δεκαετίας του ’50 από την τηλεοπτική σειρά «Leave It to Beaver»]. Πάντα τους ενδιέφερε να γίνουν αποδεκτοί ως θρησκεία που αφορά το μέσο άνθρωπο και τώρα πια φαίνεται ότι το πράγμα τείνει προς αυτή την κατεύθυνση. Καλά κάνουν.

Προσωπικά βρήκα πολύ διασκεδαστικό το θέαμα δύο αντιλήψεων που από καιρό είχα απορρίψει να τσαμπουκαλεύονται στην παραλία· και οι μεν και οι δε, έμοιαζαν να θέλουν διακαώς να προσηλυτίσουν τους τουρίστες και τους πιτσιρικάδες με τα σκέιτ που βρίσκονταν τριγύρω, στο δικό τους τρόπο σκέψης. Γιατί το κάνουμε αυτό; Όταν συμπεριφέρεσαι λες και ο Θεός σου θα ξεθωριάσει εκτός αν όλος ο κόσμος πιστέψει σ’ αυτόν, βγάζεις έναν απίστευτο αέρα ανασφάλειας.

Φαντάζομαι ότι όλα αυτά είναι πολύ παλιά ιστορία και τραβάνε από τότε που οι άνθρωποι άρχιζαν να φτιάχνουν πολιτισμούς. Προκειμένου να μπορέσει να λειτουργήσει ένας πολιτισμός, χρειάζεται να υπάρχει ένα συμφωνημένο ηθικό πλαίσιο –ακόμα και σήμερα, έχεις πολύ περισσότερες πιθανότητες να δολοφονηθείς σε έναν πιο «πρωτόγονο» πολιτισμό από ότι σε έναν πιο «προηγμένο» (και χρησιμοποιώ τους συγκεκριμένους όρους με την ευρύτερη δυνατή απόδοσή τους). Η ηθική [Σ.τ.Μ «morality»], συνδέθηκε με τη θρησκεία και ήταν ζωτικής σημασίας για όσους πίστευαν στον ηθικό κώδικα να προσηλυτίσουν αυτούς που δεν πίστευαν· αν αποτύγχαναν, η κοινωνία που τόσο πολύ προσπαθούσαν να χτίσουν, μπορούσε να καταρρεύσει.

Καθώς οι κοινωνίες προόδευαν, μαζί προόδευσε και η ανάγκη τους για ηθικές δομές. Τα πιο προηγμένα και εύχρηστα φονικά όπλα έκαναν ακόμα πιο σημαντικό το να πρέπει οι άνθρωποι να μένουν εντός των ορίων με αποτέλεσμα να μας μείνει η ιδέα ότι όλοι πρέπει να συμφωνούν με τον ίδιο, μοναδικό ηθικό κώδικα.

Δεν την έχουμε ξεπεράσει αυτή την ανάγκη –στην πραγματικότητα, πιθανότατα δε θα την ξεπεράσουμε ποτέ. Όμως το θρησκευτικό μοντέλο δεν έχει πια αποτελεσματικότητα. Οι πολυσχιδείς κοινωνίες μας έχουν δημιουργήσει υπερβολικά πολλές θρησκείες οι οποίες μονίμως τρώγονται μεταξύ τους. Ακόμα και οι κανόνες του βουδισμού έχουν χρησιμοποιηθεί σαν όπλα από κάποιους που πιστεύουν ότι τους καταλαβαίνουν καλύτερα από ό,τι κάποιοι άλλοι.

Στις μέρες μας, πολλοί είναι αυτοί που προσπαθούν να βρουν το κοινό σημείο μεταξύ όλων των θρησκειών, κάτι που προσωπικά θεωρώ εξαιρετική ιδέα. Όμως τελικά νομίζω ότι χρειάζεται να την ξεπεράσουμε και αυτή και ο λόγος είναι ότι όλες οι θρησκείες βασίζονται στη σκέψη. Όμως η πραγματική ηθική δεν έχει καμία σχέση με τη σκέψη. Η πραγματική ηθική είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί –στην πραγματικότητα, είναι αδύνατο να προσδιοριστεί.

Όλοι μας έχουμε μέσα μας την πηγή της πραγματικής ηθικής –αυτή είναι η βάση της ύπαρξής μας. Και αν δεν το πιστεύετε αυτό, θα σας πλακώσω στο ξύλο με ένα καδρόνι μέχρι να το πιστέψετε!

Μπραντ Ουόρνερ – Δευτέρα 4 Αυγούστου 2008

Εκ της Διευθύνσεως (ΧΧΙΙ): Ζεν, πολιτική ορθότητα και ευθύνες –ξανά!


Εκ των πραγμάτων, δε βλέπω ιδιαίτερα ελληνική τηλεόραση. Για την ακρίβεια, έχω πάψει να βλέπω ελληνική τηλεόραση από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όμως πλέον ακόμα και αν ήθελα να δω ελληνική τηλεόραση δε θα μπορούσα αφού στην Ιαπωνία δεν έχουμε το δορυφορικό πακέτο που θα μας επέτρεπε να βλέπουμε ελληνικά κανάλια και, παρά τις πιέσεις της Άτσουκο, εξακολουθώ να ανθίσταμαι σθεναρά στο να το βάλουμε καθώς θεωρώ ότι η ελληνική τηλεόραση είναι κατά 99% χάσιμο χρόνου· Και ναι, αναγνωρίζω την ειρωνεία που εμπεριέχεται στην παραπάνω δήλωση όταν την κάνει κάποιος συνεργάτης ενός ελληνικού καναλιού.

Όπως και να ‘χει, τις ημέρες των εορτών  που ήμασταν στην Αθήνα, δεν κατάφερα να την αποφύγω πλήρως. Και παρότι η άποψή μου για την τηλεόραση στο σύνολό της ενισχύθηκε για μια ακόμα φορά, έτυχε και άκουσα σε μια πρωινή εκπομπή κάτι που μου έκανε πολύ κλικ (από Ζεν-ικής πλευράς) και που πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να υπογραμμιστεί λίγο πιο έντονα. Δεν είναι, δε, περίεργο ότι το σχόλιο δεν προήλθε από κάποιο πρόσωπο της τηλεόρασης αλλά από έναν ηθοποιό και δη έναν ηθοποιό που προέρχεται από ένα χώρο αρκετά «off Broadway», τον Τάκη Σπυριδάκη, γνωστό σε όσους ασχολούνται με την εναλλακτική σόου-μπίζνα από τις ταινίες των εξαιρετικών σκηνοθετών Νίκου Νικολαΐδη και Νίκου Περράκη.

Ο Τάκης Σπυριδάκης λοιπόν, ήταν προσκεκλημένος της εκπομπής και ο παρουσιαστής σχολίαζε βασικά το ρόλο του σε μια σειρά διαφημιστικών σποτ που, αν έχω καταλάβει καλά, θεωρούνται ιδιαίτερα πετυχημένα αυτή την περίοδο  (παρεμπιπτόντως, δεν μπορώ να μη σχολιάσω το πόσο θλιβερό είναι ένας άνθρωπος που έχει αφήσει το στίγμα του στον ελληνικό κινηματογράφο, να γίνεται γνωστός στο ευρύ κοινό σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, μέσα από μια μάλλον περιορισμένης φαντασίας και χιούμορ διαφήμιση). Ο συγκεκριμένος ρόλος είναι ενός προέδρου ποδοσφαιρικής ομάδας και το ευρύτερο σενάριο δείχνει τις περιπέτειές του, πρώτα στο γραφείο της ομάδας και στις σχέσεις του με τους ποδοσφαιριστές, τον προπονητή και διάφορους πιθανούς επενδυτές και αργότερα εντός του συστήματος δικαιοσύνης καθώς, όντας «λαμόγιο» φτάνει να συλληφθεί –μέχρι εκεί κατάλαβα έχοντας δει μόνο κάποιες από τις διαφημίσεις στο YouTube. Αν κάνω κάπου λάθος, συγχωρήστε με.

Τέλος πάντων, κάποια στιγμή ο παρουσιαστής της εκπομπής είπε (παραφράζω, έτσι;) ότι ο συγκεκριμένος τύπος ανθρώπου έχει πιάσει επειδή είναι αναγνωρίσιμος, σπεύδοντας να προσθέσει «βεβαίως δεν είναι όλοι οι πρόεδροι ποδοσφαιρικών ομάδων έτσι». Στο σημείο αυτό, ήρθε το πολύ εύστοχο σχόλιο από τον Τάκη Σπυριδάκη: «Ναι, φυσικά δεν είναι όλοι έτσι, όμως τελικά αυτοί που είναι, μάλλον είναι οι περισσότεροι και γι αυτό ο χαρακτήρας είναι αναγνωρίσιμος» –και πάλι παραφράζω όμως το πόιντ του ήταν αυτό. Κατά τη γνώμη μου, η συγκεκριμένη επισήμανση είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη Ζεν σκέψη, καθώς σχετίζεται με ένα από τα βασικά σημεία του βουδισμού, το «σωστό λόγο».

Είναι γνωστό (νομίζω;) ότι στη βάση της βουδιστικής/Ζεν στάσης ζωής βρίσκεται το λεγόμενο «Οκταπλό Ευγενές Μονοπάτι» (ή, για όσους αρέσκονται στη Νιού Έιτζ ορολογία, «Ευγενής Οκταπλή Ατραπός» –στα σανσκριτικά, «αριαστανγκαμάργκα» και στα ιαπωνικά, «χασόουντόου»).  Τι είναι αυτό; Οι οκτώ διαστάσεις του «σωστού δρόμου» που πρέπει να ακολουθήσει κανείς, αν θέλει να σταματήσει την οδύνη, τον πόνο δηλαδή που συνοδεύει τη ζωή. Στο βιβλίο «Πανκ Ζεν», έχω αποδώσει τις οκτώ αυτές διαστάσεις ως (1) σωστή κατανόηση, (2) σωστή σκέψη, (3) σωστό  λόγο, (4) σωστή δράση, (5) σωστή ζωή, (6) σωστή προσπάθεια, (7) σωστή επίγνωση και (8) σωστή συγκέντρωση. Τα παραπάνω, αποτελούν τη βάση για τους λεγόμενους «δέκα κανόνες των Μποντισάτβα», τους κανόνες δηλαδή που υπόσχεται να τηρεί κάποιος όταν χρίζεται μέλος της βουδιστικής κοινότητας (είτε κληρικός, είτε λαϊκός) –ορισμένοι τους αντιλαμβάνονται σαν κάτι αντίστοιχο με τις δέκα εντολές, όμως η διαφορά είναι ότι οι δέκα αυτοί κανόνες δεν έχουν προέλθει από το Θεό αλλά είναι βασικοί κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς (όπως, δηλαδή, είναι κατ’ ουσία και οι δέκα εντολές). Οι κανόνες αυτοί είναι (1) να μη σκοτώνει, (2) να μην κλέβει, (3) να μην κάνει κακή χρήση της σεξουαλικότητάς του (ή, «να μην επιθυμεί πάρα πολύ», όπως τον αποδίδει ο Γκούντο Νισιτζίμα), (4) να μη λέει ψέματα, (5) να μη θολώνει τον νου του με τοξικές ουσίες, (6) να μην κριτικάρει τους άλλους, (7) να μην είναι περήφανος για τον εαυτό του και να μη διαβάλλει τους άλλους, (8) να μην εποφθαλμιά κάτι που έχουν οι άλλοι, (9) να μη θυμώνει, και, (10) να μην καταφέρεται εναντίον των Τριών Θησαυρών (του Βούδα, της διδασκαλίας του και της βουδιστικής κοινότητας).

Πώς φτάνουμε σε όλα αυτά από τον «πρόεδρο» του Τάκη Σπυριδάκη; Λίγη υπομονή ακόμα και έρχομαι! Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, μια από τις αρχές του «Οκταπλού Μονοπατιού» είναι ο «σωστός λόγος» και ένας από τους κανόνες για όλους τους βουδιστές είναι το «να μην κριτικάρει τους άλλους». Σωστό και λογικό: στο βουδισμό καθένας ασχολείται με αυτό που κάνει ο ίδιος και προσπαθεί να βελτιώσει τα δικά του ελαττώματα και τις δικές του ανεπάρκειες· κάθε σκέψη ή λόγος που σχετίζεται με τους άλλους, τελικά οδηγεί σε παρεκτροπή από το βασικό στόχο και σε μια μίζερη κατάσταση στην οποία όλοι κρίνουν όλους τους άλλους και φτάνουν να ξεχάσουν τη δική τους ευθύνη. Όπως δηλαδή συμβαίνει κατά κόρον στις ανθρώπινες κοινωνίες και όπως συμβαίνει μέχρι ναυτίας στην ελληνική κοινωνία, ειδικά των τελευταίων μηνών που η επιδείνωση των συνθηκών της καθημερινής ζωής έχει οδηγήσει πολλούς να αναζητούν ενόχους.

Ως εδώ καλά. Αυτό που δεν είναι εμφανές από την επιπόλαια ανάγνωση των παραπάνω αρχών και κανόνων, ωστόσο, είναι ότι πέραν των πραγμάτων που δεν πρέπει να κάνει κανείς (και που περιγράφονται από τον «δεκάλογο των Μποντισάτβα»), υπάρχουν και αυτά που πρέπει να κάνει κανείς, καθώς σε αντίθετη περίπτωση χρησιμοποιεί το βουδισμό ως υπεκφυγή και ως άλλοθι· μ’ άλλα λόγια, υπάρχουν στιγμές που καθένας οφείλει να πάρει θέση απέναντι σ’ αυτά που συμβαίνουν γύρω του και, αν χρειαστεί, να καυτηριάσει πράγματα που βλέπει ή που ακούει. Αντίθετα με την ευρέως διαδεδομένη άποψη που θέλει τους βουδιστές να κάθονται παθητικά (κατά προτίμηση σε ένα στρογγυλό μαξιλαράκι) και να βλέπουν τον κόσμο να περνάει, ο βουδισμός στη βάση του είναι μια απολύτως πρακτική στάση ζωής που προτείνει την ηθική εμπλοκή με αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Απόδειξη γι αυτό είναι ο ίδιος ο Γκοτάμα Βούδας, ο οποίος όταν κατάφερε να συνειδητοποιήσει αυτό που συνειδητοποίησε, δεν έκατσε πάνω στο βουνό για να το κλωσάει αλλά επέστρεψε στον κόσμο, το δίδαξε όσο περισσότερο μπορούσε και ξεκίνησε μια κοινότητα η οποία συνεχίζεται ως τις μέρες μας.

Πίσω στη συζήτηση μεταξύ Τάκη Σπυριδάκη και παρουσιαστή: ο παρουσιαστής προσπάθησε να κάνει αυτό που κάνουν πάντα οι τηλεοπτικοί παρουσιαστές, δηλαδή να μπολιάσει την κουβέντα με τη γνωστή πολιτική ορθότητα που είθισται να επικρατεί στις μέρες μας· ειδικά στην Ελλάδα, οι προσπάθειες αυτές είναι πολύ αστείες αν λάβει κανείς υπόψη ότι ένα από τα πιο ενοχλητικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας είναι ότι οι πάντες θεωρητικολογούν και γενικεύουν με συνταρακτική ευκολία! Παρόλα αυτά, κάτι επειδή οι τηλεορασάδες θέλουν πάντα να φυλάνε τα νώτα τους (γιατί δεν ξέρουν από πού θα σβουρίξει η επόμενη μήνυση –ή η επόμενη πληρωμή), κάτι επειδή έχει γίνει της μόδας η πολιτική ορθότητα γενικώς, φρόντισε να επισημάνει ότι «Βρε παιδί μου, μην τους θάβουμε και όλους». Και βεβαίως έχει δίκιο, όμως ακόμα περισσότερο δίκιο είχε ο Σπυριδάκης: «Ναι, μην τους θάβουμε όλους –αλλά ας συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι οι πιο πολλοί το θέλουν το θαψιματάκι τους».

Όλος ο βουδισμός στηρίζεται στην αντίληψη της πραγματικότητας και στην ατομική ευθύνη –το έχω γράψει και άλλοτε και το έχουν γράψει πολύ καλύτερα άνθρωποι με περισσότερα διαπιστευτήρια από μένα (ξυρισμένα κεφάλια, ράσα, σχιστά μάτια κ.λπ.) Και μέρος της ελληνικής διάστασης της πραγματικότητας είναι ότι για να έχει φτάσει η ελληνική κοινωνία στο σημείο που έχει φτάσει αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να ευθύνονται 300 πολιτικοί, 100 πολύ πλούσιοι και μερικοί διεφθαρμένοι δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι είναι-δεν είναι 1000 άτομα (γιατί αν κινηθούμε πολιτικώς ορθά, κάπου εκεί καταλήγουμε). Αν ο αριθμός των «ενόχων» ήταν τόσο μικρός δε θα ήταν δύσκολο να απομονωθεί και να εξουδετερωθεί, ακόμα και από μια κοινωνία χωρίς ισχυρές δομές όπως είναι η ελληνική. Ο λόγος που η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη είναι αφενός επειδή ο συγκεκριμένος αριθμός είναι πολύ μεγάλος (και σίγουρα, μεγαλύτερος από τον αριθμό των «αθώων» –αλλιώς οι αθώοι είναι ηλίθιοι και άγονται και φέρονται από τους λίγους έξυπνους) και αφετέρου επειδή, ακόμα και αυτοί που είθισται να λογίζονται ως «αθώοι», στην πραγματικότητα δεν είναι· βουδιστικά μιλώντας, όλοι έχουν απολύτως ίσο μερίδιο ευθύνης.

Αυτό το τελευταίο είναι που δυσκολεύει πολλούς. Πώς είναι δυνατόν να έχει ίσο μερίδιο ευθύνης π.χ. ένας πρώην υπουργός εθνικής άμυνας που εμπλέκεται σε σκάνδαλα με προμήθειες οπλικών συστημάτων και ένας χαμηλοσυνταξιούχος του ΟΓΑ; Και όμως, είναι! Επειδή και οι δύο, έζησαν τη ζωή τους με βάση τις δυνατότητές τους, πήραν τις αποφάσεις τους, χάραξαν τις πορείες τους και τις ακολούθησαν ως σήμερα. Οι επιλογές του ενός, επηρέασαν τις επιλογές του άλλου και παρότι σήμερα ίσως οι επιλογές του υπουργού φαίνεται να επηρεάζουν πολύ περισσότερο τη ζωή του χαμηλοσυνταξιούχου από ό,τι το αντίθετο, στην πραγματικότητα η επιρροή είναι ίση, όπως ίση είναι η επιρροή που έχουν τόσο επάνω στον υπουργό όσο και επάνω στον χαμηλοσυνταξιούχο οι επιλογές ενός ταξιτζή στο Τόκιο, του προέδρου των ΗΠΑ ή ενός δημοσίου υπαλλήλου στο Καράκας. Ασχέτως των πολιτισμικών διαφορών που ορίζουν την κοινωνία κάθε χώρας, όλες οι κοινωνίες είναι μέρη της ίδιας: της κοινωνίας όλου του κόσμου (σήμερα αυτό είναι πιο ορατό από ό,τι ποτέ). Συνεπώς κανείς δεν μπορεί να θέσει εαυτόν «εκτός» γιατί απλώς, δεν υπάρχει εκτός!

Εν κατακλείδι, μια πρόταση (προς εαυτόν και αλλήλους): την επόμενη φορά που αποφασίζουμε νε επιρρίψουμε ευθύνες προτείνω να δούμε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο προς ποια κατεύθυνση τις επιρρίπτουμε. Κανείς δεν μπορεί να είναι σε θέση απυρόβλητου –ούτε εμείς οι ίδιοι, ούτε η οικογένειά μας, ούτε οι φίλοι μας, ούτε οι ομοϊδεάτες μας, ούτε οι συμπατριώτες μας, ούτε κανείς. Αν, π.χ. το εκπαιδευτικό σύστημα είναι σκάρτο (αν καταλαβαίνω καλά, τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν ορισμένες έντονες ενδείξεις ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο) ας συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι δε φταίνε δέκα ή εκατό κακοί εκπαιδευτικοί αλλά ότι φταίνε οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί και ότι την κατάσταση την κάνουν χειρότερη οι γονείς των μαθητών (επίσης στην πλειονότητά τους), το υπουργείο παιδείας, τα ΜΜΕ κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ. Και ας συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι και αυτοί που δε φταίνε άμεσα, φταίνε εξίσου επειδή είναι εξίσου κομμάτια της ίδιας κοινωνίας –αν όλοι βελτιώσουν το δικό τους κομμάτι επιρροής, υπάρχει αμφιβολία ότι θα βελτιωθεί το σύνολο των κομματιών και, άρα, και το εκπαιδευτικό σύστημα;

ΥΓ
Για να μην παρεξηγηθώ, επιρρίπτω τις ευθύνες στον εαυτό μου πριν απ’ όλους –το ότι δεν είμαι γονιός δεν είναι απλώς δευτερεύουσας σημασίας, είναι απολύτως αδιάφορο.