Το Ζεν είναι βαρετό

Μην κοροϊδευόμαστε. Το Ζεν είναι βαρετό. Είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς μια μορφή άσκησης πιο μονότονη και πιο κουραστική από το Ζαζέν, ενώ η φιλοσοφία είναι στεγνή και καθόλου συναρπαστική. Ομολογώ ότι εκπλήσσομαι που υπάρχει κόσμος που διαβάζει καν τη σελίδα αυτή. Καλά ρε σεις, δεν ξέρετε ότι θα μπορούσατε να παίζετε Tetris; Δεν ξέρετε ότι υπάρχουν στο Δίκτυο τουλάχιστον ένα εκατομμύριο δωρεάν τσοντάδικα σάιτ; Μήπως να βρίσκατε κάτι να κάνετε στη ζωή σας;

Ο Τζόσου Σασάκι, ένας δάσκαλος του Ζεν από τη σέκτα Ρινζάι, είχε πει κάποτε ότι οι δάσκαλοι του Βουδισμού προσπαθούν πάντοτε να κάνουν τους μαθητές να επιθυμούν τον Κόσμο του Βούδα, όμως αν οι τελευταίοι ήξεραν πόσο πραγματικά στεγνός και άγευστος είναι ο Κόσμος του Βούδα, δε θα ήθελαν ποτέ να τον επισκεφθούν. Έχει δίκιο. Δείτε τους δασκάλους του Ζεν: κανείς τους δεν έχει αντίληψη περί μόδας, το μόνο που κάνουν είναι να κάθονται και να κοιτάνε κάτι τοίχους, αν τους ρωτήσεις περί αιώρησης δε σου απαντάνε, αν τους ρωτήσεις περί μετά θάνατο ζωής αλλάζουν θέμα και αν τους ρωτήσεις περί θαυμάτων, αρχίζουν κάτι σαχλαμάρες για το να κουβαλάς νερό με τον κουβά και να κόβεις ξύλα για τη φωτιά. Πάνε για ύπνο νωρίς και ξυπνάνε αξημέρωτα –μη γελιόμαστε, το Ζεν είναι φιλοσοφία για σπασίκλες και φυτά.

Η βαρεμάρα είναι σημαντική. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου είναι βαρετό, άγευστο και μονότονο –και αν ασκείσαι στο Ζαζέν, μαθαίνεις πολλά περί βαρεμάρας. Θυμάμαι την πρώτη φορά που κάθισα για Ζαζέν: ήμουν ιδιαίτερα ξαναμμένος γιατί υπολόγιζα ότι θα έβλεπα οράματα με τετράχειρους Κρίσνα να κατεβαίνουν από τα Ουράνια ή ότι θα έσβηνα στο Κενό, όπως λέει και εκείνο το παλιό τραγούδι των Μπιτλς ή ότι θα έφτανα στη Νιρβάνα (ό,τι και να ήταν αυτή) ή κάτι άλλο, εξίσου υπέροχο. Όμως το ρολόι απλώς συνέχιζε να χτυπάει, τα πόδια μου άρχισαν να πονάνε και διάφορες ανόητες σκέψεις μπαινόβγαιναν στο μυαλό μου. Ίσως να μην το κάνω σωστά, σκέφτηκα. Όμως όχι –έτσι ήταν και ο επόμενος χρόνος και ο επόμενος: βαρεμάρα, βαρεμάρα, βαρεμάρα. Και σήμερα, είκοσι και χρόνια μετά, παραμένει βαρετό του κερατά.

Οι άνθρωποι σιχαίνονται την καθημερινή τους ζωή. Θέλουμε κάτι καλύτερο. Αυτό το πράγμα, η καθημερινότητά μας, γεμάτη από αγγαρείες και δουλειές, είναι βαρετή, μονότονη και συνηθισμένη, σκεφτόμαστε. Όμως κάποια μέρα, αχ, κάποια μέρα… Υπάρχει ένα επεισόδιο από το The Monkees * στο οποίο ο Μάικ Νέσμιθ (Mike Nesmith) λέει ότι όταν ήταν στο γυμνάσιο, ανέβαινε στη σκηνή στο θέατρο του σχολείου με μια κιθάρα στα χέρια και σκεφτόταν «Κάποια μέρα, αχ, κάποια μέρα». Και στη συνέχεια λέει ότι σήμερα (δηλαδή το 1967, όταν οι Μάνκις ήταν πολύ στα πάνω τους), ανεβαίνει πάνω στη σκηνή μπροστά από χιλιάδες φαν και σκέφτεται «Κάποια μέρα, αχ, κάποια μέρα». Έτσι είναι η ζωή. Δεν πρόκειται ποτέ να γίνει τέλεια. Όποια και αν είναι η «κάποια μέρα» που φαντάζεστε, δεν πρόκειται να έρθει ποτέ. Ποτέ. Ό,τι και αν είναι. Όσο καλά και αν προσπαθήσετε να χτίσετε τη φαντασίωσή σας ή πόσο προσεκτικά ακολουθείτε τα βήματα που χρειάζονται για να την κάνετε πράξη. Ακόμα και αν βγει αληθινή ακριβώς όπως τη σχεδιάσατε, θα καταλήξετε όπως και ο Μάικ Νέσμιθ: Κάποια μέρα, αχ, κάποια μέρα… Σας το εγγυώμαι.

Η ζωή σας θα αλλάξει –αυτό είναι βέβαιο. Όμως δε θα γίνει ούτε καλύτερη, ούτε χειρότερη. Πώς μπορείς να συγκρίνεις το τώρα με το παρελθόν; Τι ξέρεις για το παρελθόν; Δεν έχεις ιδέα! Δεν έχεις ιδέα καν για το πώς ήταν η χτεσινή μέρα, πόσο μάλλον η προηγούμενη εβδομάδα ή πριν από δέκα χρόνια. Το μέλλον; Ας μην το συζητήσουμε καν…

Οι άνθρωποι αποζητούν μεγάλες συγκινήσεις. Ακραίες εμπειρίες. Ορισμένοι έρχονται στο Ζεν περιμένοντας ότι η Φώτιση θα είναι η Απόλυτη Ακραία Εμπειρία. Η Μητέρα Όλων των Ακραίων Εμπειριών. Όμως η πραγματική φώτιση είναι το πιο συνηθισμένο από τα συνηθισμένα. Κάποτε είχα ένα απίστευτο όραμα: είδα τον εαυτό μου να τηλεμεταφέρεται στον χρόνο και τον χώρο. Εκατομμύρια, όχι, δισεκατομμύρια, τρισεκατομμύρια, χρόνια πέρασαν –όχι μεταφορικά, πραγματικά. Μέσα σε μια στιγμή. Βρέθηκα στο τέρμα του χρόνου και του χώρου, ένας τεράστιος γίγαντας φτιαγμένος από τα ζωντανά μυαλά και σώματα όλων των πραγμάτων που υπήρξαν ποτέ. Απίστευτα απολαυστική εμπειρία –την είχα ακούσει για βδομάδες. Και κάποια στιγμή μίλησα στον Νισιτζίμα Σενσέι γι αυτή και μου είπε ότι ήταν ανοησίες –απλώς η φαντασία μου. Δεν μπορώ να σας περιγράψω πώς αισθάνθηκα μετά απ’ αυτό. Φαντασία; Ήταν από τις πιο πραγματικές εμπειρίες της ζωής μου. Σχεδόν έβαλα τα κλάματα. Αργότερα, την ίδια ημέρα, έτρωγα ένα μανταρίνι και πρόσεξα πόσο υπέροχο πράγμα ήταν. Πόσο λεπτοκαμωμένο, πόσο εντυπωσιακά πορτοκαλί , πόσο γευστικό. Το είπα και αυτό στον Νισιτζίμα και αυτός μου είπε ότι αυτή η εμπειρία ήταν φώτιση.

Έναν τέτοιον δάσκαλο είναι που χρειάζεσαι –που χρειάζεται ο κόσμος. Αμέτρητοι δάσκαλοι θα είχαν ερμηνεύσει την εμπειρία μου ως ένωση του Άτμαν μου με τον Θεό, ως οιωνό για μεγάλα και θαυμαστά πράγματα. Θα είχαν επαινέσει την πνευματική μου ανάπτυξη και θα μου είχαν δώσει οδηγίες για το πώς να πάω ακόμα πιο πέρα. Και θα την είχα πατήσει με τη μια, σας το λέω στα ίσα! Θα το ‘χα φάει το παραμύθι αμάσητο. Αν ο δάσκαλος δε σου κάνει κομμάτια τις ψευδαισθήσεις σου, δεν σου κάνει καμία χάρη.

Η βαρεμάρα είναι αυτό που χρειάζεσαι. Η ένωση με τον Νου του Θεού στο Άκρο του Σύμπαντος, είναι συναρπαστική. Γι αυτό άλλωστε ασχολούμαστε μ’ αυτό το Ζεν, έτσι δεν είναι; Αλλά μανταρίνια; Έλα ρε φίλε! Υπάρχει τίποτα πιο βαρετό από το να φας ένα μανταρίνι;

Πριν από μερικά χρόνια, κάτι ψυχολόγοι έκαναν μια μελέτη στην οποία έβαλαν σε ένα δωμάτιο μερικούς βουδιστές μοναχούς μαζί με μερικούς απλούς ανθρώπους και τους σύνδεσαν με ηλεκτροεγκεφαλογράφους ώστε να καταγράψουν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου των μεν και των δε. Είπαν σε όλους να χαλαρώσουν και στη συνέχεια έβαλαν στο δωμάτιο ένα επαναλαμβανόμενο ερέθισμα –ένα ρολόι που έκανε ένα δυνατό τικ-τακ. Τα εγκεφαλογραφήματα των απλών ανθρώπων, έδειξαν ότι το μυαλό τους σταμάτησε να αντιδρά στο ερέθισμα μετά από μερικά δευτερόλεπτα, όμως τα αντίστοιχα των βουδιστών, έδειξαν ότι το δικό τους μυαλό, κατέγραφε το τικ-τακ κάθε φορά που ακουγόταν. Οι ψυχολόγοι και οι δημοσιογράφοι δεν ήξεραν πώς να ερμηνεύσουν το εύρημα αυτό, αν και το αναφέρουν πολύ συχνά. Ωστόσο, πρόκειται για κάτι απλό: οι βουδιστές δίνουν περισσότερη προσοχή στη ζωή τους –οι συνηθισμένοι άνθρωποι θεωρούν ότι έχουν πιο σοβαρά ζητήματα να ασχοληθούν.

Αν κοιτάξετε πραγματικά την καθημερινή, βαρετή σας ζωή, θα ανακαλύψετε κάτι πραγματικά θαυμαστό: οι συνηθισμένες, άσκοπες ζωές μας είναι απίστευτα χαρούμενες –εντυπωσιακά, εκπληκτικά, ανελέητα, καταπληκτικά χαρούμενες. Και δε χρειάζεται να κάνεις το ελάχιστο για να βιώσεις αυτή τη χαρά. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι χρειάζονται μεγάλες εμπειρίες, ενδιαφέρουσες εμπειρίες και είναι αλήθεια ότι οι γιγάντιες, τραυματικές εμπειρίες μερικές φορές φέρνουν τους ανθρώπους σε ένα είδος φωτισμένης κατάστασης για μερικές φευγαλέες στιγμές –αυτός είναι ο λόγος που οι εμπειρίες αυτές είναι τόσο επιθυμητές. Όμως ξεφτίζουν πολύ γρήγορα και καταλήγουμε να γυρίζουμε εκεί που ήμασταν, ψάχνοντας την επόμενη συγκίνηση. Δε χρειάζεσαι ναρκωτικά, να τινάξεις ένα κτήριο στον αέρα, να βγεις πρώτος σε ένα ράλι Φόρμουλα 1 ή να κάνεις βόλτα στη Σελήνη. Δεν έχεις ανάγκη να πετάξεις με αετό πάνω από τα Ιμαλάια, να πηδήξεις την πανέμορφη και πανεύκολη γραμματέα σου ή να περάσεις όλη τη νύχτα σε ένα κλαμπ μαζί με πανέμορφους ανθρώπους. Δε χρειάζεσαι οράματα ότι γίνεσαι ένα με την ολότητα του Σύμπαντος. Έσο αυτό που είσαι, εκεί που είσαι. Καθάρισε την τουαλέτα. Βγάλε βόλτα τον σκύλο. Κάνε τη δουλειά σου. Αυτό είναι το πιο μαγικό πράγμα που υπάρχει. Αν θέλεις πραγματικά να γίνεις ένα με τον Θεό, αυτός είναι ο τρόπος να το πετύχεις. Αυτή η στιγμή. Εσείς, καθισμένοι εκεί, με το ένα χέρι στο σώβρακο, με ψίχουλα από πατατάκια στο σαγόνι, ενώ σκρολάρετε την οθόνη σας και σκέφτεστε «Αυτός ο τύπος το ‘χει κάψει» –αυτή η στιγμή είναι η Φώτιση. Αυτή η στιγμή δεν έχει έρθει ποτέ πριν και από τη στιγμή που περνάει, περνάει για πάντα. Εσύ είσαι αυτή η στιγμή. Αυτή η στιγμή είσαι εσύ. Αυτή η ίδια στιγμή, είναι η ένωση με την ολότητα του Σύμπαντος –με τον Ίδιο τον Θεό.

Η ζωή που ζεις ακριβώς τώρα, έχει χαρές που ακόμα και ο Θεός δε θα γνωρίσει ποτέ.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

* Επειδή κάποιοι μπορεί να μην είναι πολύ εξοικειωμένοι με την παλιά αμερικανική ποπ κουλτούρα, το The Monkees ήταν μια τηλεοπτική κωμική σειρά με θέμα ένα γκρουπ Ροκ εν Ρολ. Η σειρά έπαιξε μεταξύ 1967 και 1968 και παιζόταν σε επανάληψη όλη τη δεκαετία του 1970. Οι Μάνκις, υποτίθεται ότι ήταν σαν τους Μπιτλς και ο Μάικ Νέσμιθ ο «αρχηγός» του γκρουπ, κάτι σαν τον Τζον Λένον. Προς έκπληξη όλων, όταν οι Μάνκις (οι οποίοι δεν ήταν πραγματικό γκρουπ), έκαναν περιοδεία, βρέθηκαν μπροστά σε τεράστια κοινά αφηνιασμένων τινέιτζερ, όπως είχε συμβεί και με τους (πραγματικούς) Μπιτλς, πριν από μερικά χρόνια.

Σ.τ.Μ. Το κείμενο αυτό δεν περιλαμβάνεται στο μπλογκ του Μπραντ Ουόρνερ, αλλα στο παλιό του σάιτ –μπορεί κανείς να το βρει στη διεύθυνση http://homepage.mac.com/doubtboy/boring.html Ο λόγος που το περιλαμβάνω, είναι επειδή σχετίζεται με το προηγούμενο ποστ (Τα καλά του Ζαζέν). Και, βεβαίως, επειδή είναι ένα πολύ καλό κείμενο!

Ακόμα, το κομμάτι των Μπιτλς το οποίο αναφέρεται στο κείμενο, είναι το Tomorrow Never Knows από το Revolver –εκεί υπάρχει ο στίχος «Lay down all thought, surrender to the void» (Εγκατάλειψε όλες σου τις σκέψεις, παραδώσου στο κενό»)– ενώ για το Άτμαν (αυτό που στα Ελληνικά θα λέγαμε «ψυχή»), μπορεί να βρει κανείς περισσότερες πληροφορίες εδώ.