Περί εγώ

[...]

Σήμερα το πρωί τελείωσα ένα ησυχαστήριο στο Κέντρο Σότο Ζεν της Ατλάντα (Atlanta Soto Zen Center) –για την ακρίβεια το κείμενο αυτό γράφεται στο κέντρο όπου βρίσκομαι ακόμα. Το ησυχαστήριο πήγε πολύ καλά, ένα από τα καλύτερα που έχω κάνει και η ομάδα του κέντρου εδώ είναι καταπληκτική. Έδωσα τρεις ομιλίες και απ’ ότι είδα, ηχογράφησαν τη μία. Αν καταφέρω να βρω μια άκρη με τα podcast θα σας δώσω το σχετικό λινκ.

Τώρα τελευταία, σκέφτομαι πολύ περί του εγώ. Στα πρώτα βουδιστικά κείμενα που κυκλοφόρησαν στην αγγλική γλώσσα, έβρισκες πολλά γύρω από αυτό το θέμα, όμως τώρα τελευταία όχι. Ακόμα κι εγώ ο ίδιος την αποφεύγω επί τούτου αυτή τη λέξη, ίσως επειδή οι πρώτοι δυτικοί ασκούμενοι στο Ζεν αντιμετώπιζαν το θέμα αρκετά εσφαλμένα: βασικά πίστευαν ότι ο στόχος του Βουδισμού είναι η εξάλειψη του εγώ. Και αυτό είναι μεν σωστό, όμως ο τρόπος που το ερμήνευαν τότε ήταν ότι πρέπει να αυτό-μαστιγωνόμαστε και να καταστρέψουμε την προσωπικότητά μας –γενικά, το να συμπεριφέρεσαι σαν να μην έχεις προσωπικότητα και απόψεις και το να είσαι παθητικός θεωρούταν ως πνευματική αρετή.

Φυσικά, μια τέτοια προσέγγιση δε βοηθάει καθόλου. Το εγώ είναι πράγματι ψευδαίσθηση, όμως όλοι μας καταλαμβάνουμε μια συγκεκριμένη θέση στο σύμπαν και είναι καθήκον μας να είμαστε αυτό που είμαστε. Μ’ άλλα λόγια, είναι καλό το να έχεις προσωπικότητα, το να έχεις απόψεις και το να έχεις προτιμήσεις (ναι, ακόμα κι αυτές!). Όλα αυτά είναι φυσικά, καλά και χρήσιμα. Η παγίδα είναι όταν σκεφτόμαστε ότι αυτά τα πράγματα είναι «δικά μου»: η προσωπικότητά μου, οι απόψεις μου, οι προτιμήσεις μου, ο εαυτός μου.

Για μένα, ένα μεγάλο κομμάτι του ησυχαστηρίου αυτού, σχετίστηκε με το να εξετάσω πώς κάνω ακριβώς αυτό το πράγμα. Μερικές φορές, υπάρχουν πράγματα που πρέπει να πεις και να κάνεις προκειμένου να πραγματώσεις τον ρόλο σου στο σύμπαν. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε την τάση να αρπαζόμαστε από τον ρόλο μας στο σύμπαν και να προσπαθούμε να τον κολλήσουμε σε κάτι που δεν υπάρχει, σε κάποιο είδος μόνιμου εαυτού που ανήκει σ’ εμάς. Η ιδέα αυτή είναι παράλογη: ο εαυτός ανήκει στον εαυτό κι εγώ ανήκω σ’ εμένα. Γιατί να υπάρχουν δύο εγώ; Όμως, άσχετα από το πόσο ανόητο είναι, το κάνουμε όλοι και κάνοντάς το πάμε πέρα από αυτό που είναι αναγκαίο για τον ρόλο μας στο σύμπαν και αρχίζουμε να πράττουμε με στόχο να διατηρήσουμε τη φαντασίωση του εαυτού. Και από τη στιγμή που ξεπεράσουμε αυτό το όριο, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα καλό –καταλήγουμε να μπλεχτούμε σε μια μάχη των εγώ αντίστοιχη με τον Πόλεμο των Γαργαντούα.

Είναι δύσκολο να βρει κανείς ακριβώς το όριο που διαχωρίζει πού επιβεβαιώνουμε αυτό που πρέπει να επιβεβαιωθεί και πού αρχίζουμε να μπαίνουμε στην περιοχή του εγώ. Αυτό που απαιτείται συνήθως (αλλά όχι πάντα) είναι ένα είδος ταπεινοφροσύνης, όχι όμως παθητικής αλλά που περιλαμβάνει μια διάσταση βεβαιότητας, δυναμισμού και επιβάλλοντος και ταυτόχρονα δεν έχει καμία σχέση με το φαινόμενο που συνήθως αποκαλούμε «παθητική-επιθετική συμπεριφορά». Και ναι, στον τομέα αυτό, πολύ συχνά αποτυγχάνω παταγωδώς.

Τέλος πάντων, αυτό που προσπαθούμε δεν είναι να καταστρέψουμε το εγώ αλλά να συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται απλώς για μια χρήσιμη φαντασίωση. Ο Σούνριου Σουζούκι είχε πει ότι έχουμε έναν προσωπικό εαυτό που εμφανίζεται και εξαφανίζεται. Δεν είναι κάτι σταθερό αλλά υπάρχει προκειμένου να μπορέσει το σύμπαν να εκφράσει τον εαυτό του και όχι για να εκφράσω εγώ τον εαυτό μου.

Μπραντ Ουόρνερ – Κυριακή 2 Μαρτίου 2008

ΥΓ
Ο Πόλεμος των Γαργαντούα (The War of the Gargantuas) είναι μια ακόμα ταινία από το είδος που αγαπάει πολύ ο Μπραντ Ουόρνερ (δηλαδή, ιαπωνικές b-movie με τέρατα). Περισσότερα στοιχεία γι αυτή μπορείτε να βρείτε εδώ. Για τον Σούνριου Σουζούκι τα έχουμε ξαναπεί, όμως όσοι βαριούνται να ψάχνουν στο αρχείο, μπορούν να πάνε κατευθείαν εδώ, εδώ ή εδώ.