Εκ της Διευθύνσεως (Χ) – Never trust a hippy

Μου έστειλε τις προάλλες ένας φίλος ένα λινκάκι όπου μια επαγγελματίας όμορφη πιτσιρίκα (η οποία γενικώς είναι ροκ τραγουδίστρια αλλά στο εν λόγω λινκάκι βασικά πουλάει λουκ) έλεγε μεταξύ άλλων το καταπληκτικό «Δεν εμπιστεύομαι τους ανθρώπους που δεν πίνουν –έχουν κάτι να κρύψουν» ή κάτι τέτοιο. Μάλιστα. Μααααν -δατ’ς φακιν΄ντιπ που θα ‘λεγαν και (κάποιοι) Αμερικανοί. Όμως είναι; Γιατί από δω που τα βλέπω εγώ τα πράγματα, ο παραπάνω αφορισμός, πέρα από τραγικά κοινότοπος είναι και δυνητικά επικίνδυνος (αν τον διαβάσεις πιτσιρικάς και τον πάρεις πολύ τοις μετρητοίς –όπως είθισται να παίρνουμε τις δηλώσεις των ειδώλων μας) και, για να το πω απλά, εντελώς λάθος.

Δε χρειάζεται να είναι κανείς κοινωνιολόγος για να επισημάνει τον ρόλο που παίζει το αλκοόλ στις κοινωνίες μας –και αναφέρομαι εδώ στον ρόλο του τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Πολύ λίγες κοινωνικές συνευρέσεις σε οποιαδήποτε κοινωνία από την εποχή που έριξαν τα μπετά στην Ακρόπολη και δώθε δεν περιλαμβάνουν κάποιας μορφής κατανάλωση οινοπνεύματος και πολύ λίγες μυθικές φυσιογνωμίες δεν έχουν, με τον έναν τρόπο ή τον άλλον, συνδέσει το όνομά τους με κάποιο ποτό. Και αυτό είναι λογικό, καθώς όλες οι κοινωνίες θαυμάζουν την απελευθέρωση που προσφέρει το οινόπνευμα –απελευθέρωση από τους κοινωνικούς περιορισμούς, απελευθέρωση από τις προσωπικές δεσμεύσεις, απελευθέρωση από τις ίδιες μας τις σωματικές και ψυχολογικές ανεπάρκειες.

Και μέχρι εδώ, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η προαναφερθείσα αοιδός έχει κάποιο δίκιο. Και μέχρι εδώ, θα συμφωνήσω. Όμως δεν μπορώ να μην παρατηρήσω ότι αν κάποιος άνθρωπος έχει καταφέρει να βάλει λίγο τα πράγματα σε μια σειρά μέσα και έξω από το κεφάλι του, στην πραγματικότητα δεν έχει ανάγκη την εύκολη απελευθέρωση που προσφέρει το οινόπνευμα· ακόμα δε περισσότερο, δεν έχει ανάγκη τα άλλοθι που επίσης προσφέρει. Μην κοροϊδευόμαστε: ναι μεν μπορείς να πεις και να κάνεις τα πάντα όταν έχεις πιει (ή έτσι νομίζεις τουλάχιστον), όμως ο βαθμός συναίσθησης/συνειδητότητας που έχεις είναι για τα πανηγύρια. Είναι τυχαίο δηλαδή που πολύ συχνά οι (συνήθως) νυχτερινές και μουσκεμένες στο ποτό απελευθερωμένες συμπεριφορές ακολουθούνται την άλλη μέρα από κάποιο απολογητικό τηλεφώνημα/mail/SMS/οτιδήποτε το οποίο ξεκινάει με τη φράση «Ε, ήπιαμε κάτι παραπάνω εχτές...»;

Για να το πω όπως το ‘χω στο μυαλό μου: οι άνθρωποι που χρειάζονται ποτό για να αποκαλυφθούν έχουν πρόβλημα. Πολύ συνηθισμένο πρόβλημα, σαφώς, όμως πρόβλημα παρ’ όλα αυτά. Αν μετά από περίπου 2,5 εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, το ανθρώπινο είδος έχει φτάσει σε μια κατάσταση που χρειάζεται οπωσδήποτε κάποιο χημικό δεκανίκι για να μπορέσει να κοιτάξει μέσα του (και μη γελιόμαστε: το οινόπνευμα, ακόμα και το πιο φυσικό, είναι χημικό δεκανίκι) μάλλον κάτι έχει κάνει λάθος –το ότι η κοινωνία μας (δια στόματος των «διακεκριμένων προσωπικοτήτων» της) αυτό το θεωρεί όχι μόνο σωστό αλλά και λογικό, είναι απλώς ανέκδοτο και δη κακής ποιότητας.

Παρεμπιπτόντως, αυτή η συζήτηση μου φέρνει πάντοτε στο μυαλό τον Φρανκ Ζάπα, μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της αμερικανικής κουλτούρας του 20ου αιώνα. Πέρα από κορυφαίος μουσικός, ο Ζάπα υπήρξε και ένας από τους πιο εύστοχους (και καυστικούς) σχολιαστές της αμερικανικής κοινωνίας και ένας από τους πιο ξεκαρδιστικούς σατιριστές της· μ’ άλλα λόγια, το απολύτως αντίθετο αυτού που θα λέγαμε «ξενέρωτος». Ο ίδιος τύπος, ωστόσο, δεν έπαψε να δηλώνει σε όλη του τη ζωή και σε όλους τους τόνους ότι δεν πίνει –οινόπνευμα ή ντραγκς. Δεν αμφιβάλλω ότι πού και πού θα χτύπαγε καμιά μπύρα ή κάνα ουίσκι (και σίγουρα κάπνιζε σαν παλιά ατμομηχανή και έπινε σαράντα καφέδες την ημέρα), όμως έπαιρνε πάντοτε μια σαφή θέση κατά του μεθυσιού ή, πιο σωστά, κατά της χρήσης ουσιών προκειμένου να αποφύγει κανείς τις ευθύνες του.

Μιλώντας από την άποψη του Ζεν (μια και κάπως έτσι μιλάμε συνήθως εδώ), τα παραπάνω βγάζουν απολύτως νόημα: ένας από τους πρώτους κανόνες τους οποίους συμφωνείς να τηρείς όταν χειροτονείσαι βουδιστής μοναχός (τουλάχιστον στο Ζεν για το οποίο μπορώ να μιλήσω), είναι το να μη θολώνεις τον νου σου με τοξικές ουσίες (ναι, το αλκοόλ είναι τοξικό –ρωτήστε τον γιατρό σας τι σημαίνει αλκοολική δηλητηρίαση και γιατί δεν μπορείς να πάθεις το ίδιο, π.χ. από το γάλα). Και ο λόγος που υπάρχει ο κανόνας αυτός είναι επειδή αν το κάνεις, αργά ή γρήγορα θα φερθείς σαν μαλάκας προς εαυτόν και/ή αλλήλους. Βεβαίως μπορείς κάλλιστα να φερθείς σαν μαλάκας προς εαυτόν και/ή αλλήλους και χωρίς το αλκοόλ όμως τότε έχεις πολύ λιγότερα άλλοθι. Τόσο απλά.

Όπως έχουμε πει κατά κόρον από τις σελίδες αυτές, το ζητούμενο στο Ζεν είναι το να μπορέσεις να δεις την πραγματικότητα όπως είναι. Και το «όπως είναι» σημαίνει να βγάλεις από τη μέση όσο το δυνατόν περισσότερα χρωματιστά φίλτρα και παραμορφωτικούς φακούς. Το οινόπνευμα είναι ένας από τους συνηθέστερους (και από τους πιο κοινωνικά αποδεκτούς) τέτοιους παραμορφωτικούς φακούς και αν θέλουμε πραγματικά να καταλάβουμε αυτό που συμβαίνει μέσα μας και, κατ’ επέκταση, γύρω μας καλό είναι να το αντιμετωπίζουμε τουλάχιστον με επιφύλαξη. Αυτό βεβαίως δε σημαίνει μια πουριτανική στάση απέναντι στα ξύδια, στα μπαρ και στις σερβιτόρες αλλά μια πιο υπεύθυνη ματιά απέναντι στο πότε πίνουμε, πόσο πίνουμε και τι κάνουμε όταν πίνουμε.

Για πολλούς, ένα πρόβλημα που έχει μια τέτοια στάση απέναντι στο αλκοόλ είναι ο κοινωνικός εξοστρακισμός –δεν μπορείς να λες πάντα όχι σε ένα ποτάκι μετά τη δουλειά ή σε ένα κρασί μαζί με ένα φαί με φίλους ή σε μια σαμπάνια σε έναν γάμο ή σε ένα σφηνάκι από μια μπαργούμαν που σε γουστάρει και τη γουστάρεις ή σχεδόν σε καμία κοινωνική περίσταση αν είσαι στην Ιαπωνία. Όμως αυτό κουλαντρίζεται με διάφορους τρόπους –χώρια που το ευρύτερο θέμα της κοινωνικής ευθυγράμμισης και συμμόρφωσης μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης για κάποιο μελλοντικό ποστ. Μ’ άλλα λόγια, αν ξέρεις τι σου γίνεται, μπορείς να αντιμετωπίσεις το ποτό υπεύθυνα χωρίς να γίνεις κοινωνικός παρίας – αν δε θέλεις να γίνεις– και όντας βουδιστής δε θα μπορούσα να προτείνω και κάτι άλλο από μια τέτοια «Μεσαία Οδό». Όσο για τους αφορισμούς σαν αυτόν της πιτσιρίκας, αναρωτιέμαι το εξής: αν η μικρή δεν εμπιστεύεται αυτούς που δεν πίνουν, πώς θα έβλεπε το ενδεχόμενο να χειρουργήσει τη μαμά της ένας νευροχειρούργος που πίνει;