Το Ζεν δεν είναι φιλοσοφία του στιλ «στην τελική το θέμα είναι τι σου πάει εσένα»

[...]

Πάμε τώρα στο Ζεν. Παρακάτω, ακολουθεί μια ανταλλαγή μηνυμάτων που μου έκαναν CC. Τα μηνύματα ανταλλάχθηκαν μεταξύ του Νισιτζίμα Σενσέι και ενός Αναζητητή της Αλήθειας, κάπου στη μπλογκόσφαιρα

ΑΝΑΖΗΤΗΤΗΣ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ:

Αγαπητέ Νισιτζίμα Σενσέι,

Σε ένα βουδιστικό μπλογκ, υπάρχει μια συζήτηση σχετικά με τη σωστή μέθοδο χρήσης των ματιών όταν κάθεται κανείς Ζαζέν. Να τι έγραψε για τα μάτια ένα άτομο:

«Σε κάποια φάση, εκεί που κάθομαι με τα μάτια μου ανοιχτά, η όρασή μου αρχίζει να θολώνει, να νερώνει ή να συννεφιάζει. Πώς πρέπει να αντιδράσω όταν συμβαίνει αυτό; Θα πρέπει να εστιάσω ξανά το βλέμμα μου ή να αφήσω το θόλωμα να συμβεί; Αν αφήσω το θόλωμα να συμβεί, συνήθως η όρασή μου χάνεται σε σημείο που να μην είμαι σίγουρος αν τα μάτια μου είναι ακόμα ανοιχτά –πλέον, μπορώ και να τα κλείσω καθώς δε βλέπω τίποτα. Είναι σωστό να διατηρώ την εστίαση του βλέμματος, σύμφωνα με την αντίληψη του Ζεν περί διατήρησης της εστίασης του νου;»

Και να τι απάντησε κάποιο άλλο άτομο:

«Ορισμένοι προτιμούν να διαλογίζονται με τα μάτια ανοιχτά και ορισμένοι με τα μάτια κλειστά. Στην τελική, αυτό που μετράει είναι τι σου πάει εσένα. Όσο για την ‘επίσημη’ θέση του Ζεν τώρα... υποτίθεται ότι πρέπει να τα έχεις ανοιχτά ή μισάνοιχτα. Το βλέμμα σου πρέπει να είναι ‘ανεστίαστο’. Αν τα μάτια σου θολώνουν και δεν μπορείς να δεις τι υπάρχει μπροστά σου, αυτό είναι που υποτίθεται ότι πρέπει να συμβεί. Δεν είναι το ίδιο σαν να τα έχεις κλειστά, επειδή το σκοτάδι των κλειστών ματιών (αντίθετα με το διάχυτο φως της θολής όρασης), συνήθως κάνει τους ανθρώπους να νυστάζουν ή να αποκοιμούνται.

»Στο καθιστό Ζαζέν, η βασική εστίαση της προσοχής είναι εσωστρεφής, οπότε η έλλειψη της εστιασμένης όρασης είναι άσχετη. Στις ενεργές μορφές Ζαζέν, προφανώς η εστίαση είναι εξίσου εσωστρεφής και εξωστρεφής... οπότε το πράγμα γίνεται δύσκολο».

Θα προσέξατε ότι αναφέρουν για την «επίσημη» θέση του Ζεν σχετικά με τα μάτια. Συμφωνείτε με το άτομο αυτό ότι αυτή είναι η επίσημη θέση του Ζεν ή νομίζετε ότι κάνει λάθος; Αν νομίζετε ότι κάνει λάθος, ποια είναι η καλύτερη μέθοδος της χρήσης των ματιών όταν καθόμαστε Ζαζέν;

Σας ευχαριστώ πολύ,

Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΙΣΙΤΖΙΜΑ:

Σας ευχαριστώ πολύ για τις σημαντικές σας ερωτήσεις σχετικά με τα μάτια στο Ζαζέν και θα ήθελα να απαντήσω ακολουθώντας τις τρεις απόψεις που μου στείλατε στο e-mail.

1) Όταν η όρασή μας αρχίζει να κολυμπάει, να θολώνει ή να συννεφιάζει, θα πρέπει να τεντώνουμε τη σπονδυλική μας στήλη κάθετα και ευθεία και έτσι να εστιάζουμε ξανά το βλέμμα μας και δε θα πρέπει να αφήνουμε το θόλωμα να συμβεί. Θα πρέπει να διατηρούμε την εστίαση του βλέμματός μας, σύμφωνα με την αντίληψη του Ζεν ότι ο νους και το σώμα πρέπει να είναι εστιασμένα.

2) Τα μάτια θα πρέπει να μένουν ανοιχτά κατά τη διάρκεια του Ζαζέν. Ο σβέρκος θα πρέπει να είναι ίσιος, όσο περισσότερο γίνεται και έτσι το σαγόνι θα πρέπει να πηγαίνει λίγο προς τα κάτω και προς τα μέσα. Είναι λάθος να έχουμε τα μάτια μας μισάνοιχτα. Το βλέμμα σας, θα πρέπει να είναι εστιασμένο ώστε να μην αισθανθείτε υπνηλία ή να μην κοιμηθείτε.

3) Στο Ζαζέν, η εστιασμένη κατάσταση δεν έχει διαφορά μεταξύ εσωστρεφούς και εξωστρεφούς, συνεπώς μπορούμε να καταλάβουμε καλά την έλλειψη εστίασης. Στο Ζαζέν, είναι αναγκαίο να κοιτάμε κάτι συγκεκριμένα και είναι εντελώς αδύνατο για τα ανθρώπινα όντα να διαχωρίσουν το εσωστρεφές από το εξωστρεφές. [Σ.τ.Μ. Η περίεργη έκφραση, οφείλεται στο ότι τόσο ο Μπραντ Ουόρνερ, όσο και εγώ στη μετάφραση, έχουμε αφήσει το κείμενο του Γκούντο Νισιτζίμα ως έχει. Ελπίζω ότι η ιδιομορφία αυτή, δε θα εμποδίσει τον αναγνώστη να αντιληφθεί τι θέλει να πει ο Νισιτζίμα.]

Δεν καταλαβαίνω το νόημα του «επίσημου» και πάντοτε εκφράζω την άποψή μου, ακολουθώντας τις διδασκαλίες του Δασκάλου Ντόγκεν.

Με τις καλύτερές μου ευχές,

Γκούντο Ουάφου Νισιτζίμα

ΕΓΩ ΞΑΝΑ:

Διαβάζοντας τα παραπάνω, εκείνο που με εντυπωσίασε περισσότερο δεν ήταν τόσο οι συγκεκριμένες λεπτομέρειες των ερωτήσεων και των απαντήσεων (οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για όσους ασκούνται στο Ζαζέν), αλλά η διαφορά τόνου μεταξύ του τύπου που συμβούλευε τους άλλους στο μπλογκ και του Νισιτζίμα Σενσέι. Υπάρχουν ένα σωρό τύποι εκεί στη μπλογκόσφαιρα που δίνουν συμβουλές για την άσκηση του Ζαζέν και, δυστυχώς, οι περισσότεροι είναι σαν αυτόν τον τύπο που είπε στον Αναζητητή της Αλήθειας ότι «στην τελική, αυτό που μετράει είναι τι σου πάει εσένα». Ζητώ συγνώμη από τον κ. Στην Τελική (αν είναι κάποιος με τον οποίο έχω ανταλλάξει προσωπικά μηνύματα): τίποτα προσωπικό, αλλά η συμβουλή σου είναι για τα μπάζα.

Το Ζεν δεν είναι φιλοσοφία του στιλ «στην τελική, αυτό που μετράει είναι τι σου πάει εσένα». Το «ό,τι σου πάει εσένα» είναι διδασκαλία του κώλου. Και δεν πρέπει να αποδέχεται κανείς ποτέ διδασκαλίες του κώλου. Δέχομαι ένα σωρό επικρίσεις από διάφορους που έχουν μάθει, Κύριος οίδε από πού, ότι το Ζεν είναι «ό,τι σου πάει εσένα», και παθαίνουν ζημιά όταν επιμένω ότι δεν είναι. Όμως δεν είναι. Με τίποτα. Και ποτέ.

Το «ό,τι σου πάει εσένα» σημαίνει ότι αποδέχεσαι αυτό που σου χαϊδεύει το εγώ σου και απορρίπτεις αυτό που δε στο χαϊδεύει. Αυτό δεν είναι Βουδισμός, ούτε Πραγματικότητα. Η πραγματικότητα δεν αλλάζει για να σε ευχαριστήσει και το ίδιο δεν αλλάζει η φιλοσοφία και η άσκηση του Ζεν. Ο Σούνριου Σουζούκι είχε πει ότι «Αν έχεις την αίσθηση ότι η διδασκαλία δε σου επιβάλλει κάτι, τότε η διδασκαλία δεν είναι καλή» –αυτό είναι το πραγματικό πνεύμα του Βουδισμού. Αν δεν είσαι έτοιμος για κάτι τέτοιο, δεν είσαι έτοιμος για τον Βουδισμό.

Μπραντ Ουόρνερ – Παρασκευή 8 Σεπτεμβρίου 2006