Thursday, February 3, 2011

Επίγνωση – Μέρος εκατομμυριοστό


Θεέ μου! Έκανα λάθος δύο φορές! Οι πρώτες δύο φορές που έκανα λάθος σ’ όλη μου τη ζωή! Τι συμβαίνει;

Ευχαριστώ τους Τεντ Μπρίνγκερ (Ted Bringer) και Ντόσο Πορτ (Dosho Port) που μου επεσήμαναν κάνα-δυο ακόμα σημεία στα οποία η λέξη «επίγνωση» ή κάτι παραπλήσιο εμφανίζεται στα κείμενα του Ντόγκεν. Οι πιο εκτενείς και πλήρεις επεξηγήσεις που δίνει σχετικά με την επίγνωση, είναι από το κεφάλαιο με τίτλο Σαντζουσίτσι-μπον Μποντάι Μπούνπο Sanjushichi-Bon Bodai Bunpo/三十七品菩提分法). Το κεφάλαιο αυτό είναι το 73ο από τα 95 του Σομπογκένζο και εμφανίζεται ως το πρώτο κεφάλαιο του τέταρτου τόμου στη μετάφραση των Νισιτζίμα και Κρος και ως το πρώτο κεφάλαιο του δέκατου τόμου στη μετάφραση που έχει κάνει ο Νισιτζίμα στα σύγχρονα Ιαπωνικά –αυτό το τελευταίο έχει τίτλο現代語訳正法眼蔵 και περιλαμβάνει και το πρωτότυπο του Ντόγκεν.

Να, λοιπόν, ένα δείγμα από το κείμενο του Ντόγκεν:

«Η επίγνωση σαν ρίζα είναι ένα ξεραμένο δέντρο σαν μια μάζα κόκκινης σάρκας. Αποκαλούμε μια μάζα κόκκινης σάρκας 'ξεραμένο δέντρο' και ένα ξεραμένο δέντρο είναι η επίγνωση σαν ρίζα. Εμείς οι ίδιοι που προσπαθούμε να πετύχουμε τον στόχο είμαστε η επίγνωση. Υπάρχει επίγνωση που υφίσταται στις στιγμές που αισθανόμαστε το σώμα μας και υπάρχει επίγνωση που υφίσταται στις στιγμές που δεν έχουμε νου. Υπάρχει ενσυνείδητη επίγνωση και υπάρχει επίγνωση στην οποία δεν υφίσταται σώμα. Η ρίζα της ίδιας της ζωής των ανθρώπων, είναι η επίγνωση σαν ρίζα. Η ρίζα της ίδιας της ζωής όλων των βουδών που υπάρχουν στις δέκα διαστάσεις είναι η επίγνωση σαν ρίζα. Μπορούν να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σε μια κατάσταση επίγνωσης και πολλές καταστάσεις επίγνωσης σε έναν άνθρωπο. Ταυτόχρονα, υπάρχουν άνθρωποι που έχουν επίγνωση και άνθρωποι που δεν έχουν επίγνωση. Οι άνθρωποι δεν έχουν πάντοτε επίγνωση και η επίγνωση δε συνδέεται αναγκαστικά με τους ανθρώπους. Ακόμα κι έτσι, μέσω της επιδέξιας διαχείρισης της επίγνωσης σαν ρίζας, υπάρχει η αρετή της τέλειας συνειδητοποίησης».

Η λέξη που αποδίδεται ως «επίγνωση» στη μετάφραση των Νισιτζίμα/Κρος, είναι αυτή που γράφεται με το ιδεόγραμμα念. Στα σύγχρονα Ιαπωνικά, το ιδεόγραμμα αυτό προφέρεται «νεν» και σημαίνει αίσθηση (senses), ιδέα (idea) ή προσοχή (attention). Στην καθομιλουμένη, τη βρίσκει κανείς σε λέξεις όπως 残念 (ζάνεν) που σημαίνει «λυπηρό» (regrettable) –στην περίπτωση αυτή, η λέξη αναφέρεται σε πράγματα που υπολείπονται 念入り (νενίρι), δηλαδή προσοχής (το δεύτερο ιδεόγραμμα –入– σημαίνει «προσθέτω» και «εισέρχομαι»). Η λέξη 念, σπάνια αποδίδεται ως «επίγνωση» σε μη-βουδιστικά κείμενα –θα μπορούσε κανείς να την αποδώσει και ως «νους» (mind), οπότε το νόημα των παραπάνω αλλάζει αρκετά, έτσι δεν είναι;

Αν, δε, θέλουμε να κάνουμε τα πράγματα ακόμα πιο περίεργα, μπορούμε να πούμε ότι το ιδεόγραμμα 念 αποτελείται από δύο μέρη. Το 今 που βρίσκεται επάνω σημαίνει «τώρα», ενώ το 心 που βρίσκεται κάτω, σημαίνει «νους» ή «καρδιά». Τα βουδιστικά κείμενα στα Αγγλικά, συνήθως αποδίδουν το 心 ως «νους», πράγμα που σημαίνει ότι αυτός που έφτιαξε το ιδεόγραμμα, είχε στον νου του την κατάσταση του νου αυτή ακριβώς τη στιγμή. Τέλος πάντων, αυτά σκέφτηκα –και φαντάζομαι ότι δεν έχουν και ιδιαίτερη αξία. Απλώς έπαιζα με τα ιδεογράμματα. Ο Νισιτζίμα μου είπε κάποτε ότι είχε επισκεφθεί κάτι μελετητές της Βίβλου στο Ισραήλ και ότι η επίσκεψη του έδειξε «τους κινδύνους που ελλοχεύουν όταν πιστεύεις στα αρχαία κείμενα». Μπλεκόμαστε σε κόντρες γύρω από λέξεις που είναι απίστευτα βλακώδεις, άσχετα αν ακούγονται ιδιαίτερα έξυπνες.

Το ζουμί της ιστορίας είναι ότι η λέξη «επίγνωση» έχει γίνει ένας τόσο μαλακισμένος όρος τώρα πια που είναι κάτι πέρα κι από άχρηστη. Είναι καιρός να την πετάξουμε στην άκρη και να μπορέσει να αναπαυθεί εν ειρήνη.

Να πα' να γαμηθεί η επίγνωση.

Η φίλη μου η Τόνεν, μου είπε ότι όταν ήταν στην Ιαπωνία, ένας δάσκαλος του Ζεν που γνώρισε εκεί της είπε ότι οι Αμερικανοί που επισκέπτονταν τον ναό του, πάντα του έλεγαν πόση επίγνωση είχαν. Και εκείνος τους έλεγε «Κρύψτε τις βιντεοκάμερές σας. Απλώς τραβάτε βίντεο τον εαυτό σας ενώ έχει επίγνωση!»

Διαβάζοντας αυτά που γράφει ο Ντόγκεν, είναι σαφές ότι η λέξη念 ήταν πολύ παρεξηγημένη ακόμα και τότε. Αυτό που προσπαθεί να κάνει, είναι να κάνει τους ανθρώπους που τον ακούν, να αλλάξουν τον τρόπο που την ερμηνεύουν και να τη σκεφτούν διαφορετικά από ό,τι τη σκέφτονται.

Όπως και να ‘χει, το ίδιο κεφάλαιο του Ντόγκεν, περιέχει και την ατάκα «Μην ακούτε τα ανεπαρκή λόγια των Δασκάλων του Ζεν και των διάφορων άλλων τέτοιων τύπων». Να!

Μπραντ Ουόρνερ – Τετάρτη 28 Μαΐου 2008

ΥΓ
Για την ιστορία, και επειδή δεν αναφέρεται στο πρωτότυπο ποστ του Μπραντ Ουόρνερ, ο τίτλος Σαντζουσίτσι-μπον Μποντάι Μπούνπο, σημαίνει «Τα τριάντα επτά στοιχεία του μπόντι» –και «μπόντι» είναι η φώτιση. Σχετικά με το κείμενο από το Σομπογκένζο, το μεταφέρω εδώ αυτούσιο καθώς, όπως και στο προηγούμενο ποστ, η μετάφρασή μου δε μου αρέσει πολύ, ειδικά οι πρώτες δύο προτάσεις (mindfulness as a root κ.λπ.):

Mindfulness as a root is a withered tree as a mass of red flesh. We call a mass of red flesh “a withered tree,” and a withered tree is mindfulness as a root. We ourselves who are groping for the mark are mindfulness. There is mindfulness that exists in moments of owning one’s body, and there is mindfulness that exists in moments of having no mind. There is conscious mindfulness, and there is mindfulness in which there is no body. The very life-root of all the people on Earth is mindfulness as a root. The very life-root of all the buddhas in the ten directions is mindfulness as a root. There can be many people in one state of mindfulness and many states of mindfulness in one person. At the same time, there are people who have mindfulness and there are people who do not have mindfulness. People do not always have mindfulness, and mindfulness is not necessarily connected with people. Even so, through the skillful maintenance of this mindfulness as a root, the virtue of perfect realization exists.

No comments: