Εκ της Διευθύνσεως (ΧΙΙΙ): Μεταφραστικό ιντερλούδιο περί επίγνωσης

Αντιγράφω ένα σχόλιό μου από παλιότερο ποστ:

Στο κείμενο, έχω αποδώσει το «mindfulness» ως «επίγνωση» (έτσι το έχω αποδώσει και στο βιβλίο Πανκ Ζεν). Ορισμένοι το αποδίδουν και ως «εγρήγορση» –διαλέγετε και παίρνετε.

Επειδή έλαβα κάτι σχετικά mail, αλλά και επειδή η λέξη «επίγνωση», συνήθως με κεφαλαίο το αρχικό της (δηλ. «Επίγνωση»), ώστε να είναι σαφές ότι μιλάμε για κάτι πολύ «σοβαρό» και «βαθύ» και «εσωτερικό» και απτόμενο της «γνώσης» και της «αναζήτησης», φιγουράρει πολύ συχνά στις διάφορες Νιου Έιτζ σαχλαμάρες που κυκλοφορούν, είναι νομίζω σκόπιμο να κάνω λίγο πιο σαφές το τι εννοώ όταν γράφω τη συγκεκριμένη λέξη.

Στο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας του Παπύρου, στη σελίδα 465 του 3ου τόμου, αποδίδει την επίγνωση ως «ενσυνείδητη γνώση», «συναίσθηση ενός πράγματος» και δίνει το παράδειγμα «δεν έχει επίγνωση της θέσης του» –με αυτή την έννοια τη χρησιμοποιώ κι εγώ. Το ίδιο λεξικό, αναφέρει ότι στα αρχαία και τα μεσαιωνικά Ελληνικά, η λέξη μπορεί να σημαίνει και «αναγνώριση», «εξέταση», «έρευνα», και «κατανόηση», ενώ δίνει και μια ακόμα απόδοση στα νέα Ελληνικά, αυτή της «απόφασης μετά από έρευνα».

Επειδή, όπως είπα και παραπάνω, η λέξη «mindfulness» αποδίδεται ενίοτε και ως «εγρήγορση», το λεξικό του Παπύρου, δίνει στη σελίδα 105 του ίδιου τόμου για την «εγρήγορση» την απόδοση «η κατάσταση του άγρυπνου, το να είναι κανείς ξύπνιος», καθώς και την απόδοση «να έχει κανείς ακμαίες τις πνευματικές του δυνάμεις» (στα μεσαιωνικά και νέα Ελληνικά) και «προσοχή» (επίσης στα νέα Ελληνικά).

Το πρόβλημα που έχω (και που έχουν και άλλοι μεταφραστές), είναι ότι η τεχνικά σωστή απόδοση μιας λέξης από τη μια γλώσσα στην άλλη, αρκετά συχνά δεν περιλαμβάνει τις, επιτρέψτε μου ένα δάνειο από τη μουσική, «αρμονικές» της λέξης –πιο απλά, πέραν του βασικού νοήματος που μεταφέρει μια λέξη, υπάρχουν και μια σειρά από δευτερεύοντα νοήματα που προκύπτουν από τη θέση της συγκεκριμένης λέξης μέσα στο πολιτισμικό περιεχόμενο από το οποίο έχει προκύψει. Συνεπώς, το να αποδώσεις το «mindfulness» ως «επίγνωση» (ή ως «εγρήγορση») μπορεί να είναι σωστό, όμως όταν ένας Έλληνας ακούει τη λέξη «επίγνωση», δεν καταλαβαίνει ακριβώς το ίδιο πράγμα με αυτό που καταλαβαίνει ένας Αμερικανός όταν ακούει τη λέξη «mindfulness»· αν δε, συνυπολογίσουμε και τις κοινές παρερμηνείες, το πράγμα γίνεται ακόμα πιο μπερδεμένο.

Όπως και να ‘χει, και επειδή δεν μπορώ να είμαι μέσα στο κεφάλι κανενός, όταν γράφω τη λέξη «επίγνωση», εννοώ αυτό που δίνει το λεξικό ως βασική ερμηνεία: «ενσυνείδητη γνώση», ενώ όταν γράφω τη λέξη «εγρήγορση», εννοώ «πολύ οξεία προσοχή». Ελπίζω κάπως έτσι να αποφευχθούν τυχόν μελλοντικές παρερμηνείες. Χα!

Παπάρια επίγνωση

Χαίρομαι πολύ που ο Νισιτζίμα Ρόσι, στο ποστ που έκανε στις 24 Μαΐου 2008, έγραψε αυτό που έγραψε για την επίγνωση (mindfulness). Γενικά όλη αυτή η ιστορία με την επίγνωση μου την έχει δώσει πάρα πολύ και χαίρομαι που βλέπω ότι και κάποιος άλλος το βλέπει έτσι –για την ιστορία, το συγκεκριμένο θέμα δεν το συζητήσαμε ποτέ με τον Νισιτζίμα.

Τελευταία λέω συχνά ότι θέλω να τινάξω στον αέρα όλη αυτή τη λατρεία (cult) της επίγνωσης που έχει κατακλύσει τον Βουδισμό. Όπως λέει και ο Νισιτζίμα, η λέξη «επίγνωση» έχει καταλήξει να σημαίνει να μπαίνεις όλο και πιο βαθιά μέσα στο κεφάλι σου και αυτό κάθε άλλο παρά Βουδισμός είναι. Νομίζω ότι έχω γκρινιάξει ξανά στο παρελθόν γι αυτό το θέμα: ζω σε ένα κέντρο διαλογισμού το οποίο χρησιμοποιούν διάφοροι δάσκαλοι και αμέτρητες φορές έχω ακούσει κάποιον να παπαρολογεί περί επίγνωσης και στη συνέχεια, όταν φεύγει, πάω και βρίσκω τις πόρτες ξεκλείδωτες, τα παράθυρα ορθάνοιχτα και τις καρέκλες χύμα. Τι σκατά επίγνωση μελετάνε αυτοί οι τύποι;

Παλιοκατάσταση. Τέλος πάντων, βασικά έκανα μια μικρή διαφήμιση στο μπλογκ του Νισιτζίμα –οπότε πάρτε κι άλλη μια για το CD των Zero Defex.

Μπραντ Ουόρνερ – Κυριακή 25 Μαΐου 2008

Μάλλον είμαι χαζός

[...]

Μερικές τυχαίες σκέψεις που έκανα σήμερα:

Διάβαζα μερικές από τις απαντήσεις που πήρα στο προηγούμενό μου ποστ και εξακολουθεί να με εντυπωσιάζει το πώς εγώ λέω κάτι, μετά έρχεται κάποιος άλλος και διανθίζει αυτά που είπα με τη φαντασία του και στη συνέχεια ο ίδιος αυτός κάποιος σχολιάζει τα δικά του λεγόμενα σαν να ήταν δικά μου. Ειλικρινά μου φαίνεται εντελώς παρανοϊκό.

Στο μπλογκ αυτό, έχω εκθέσει τη ζωή μου σε απίστευτο βαθμό. Όμως είναι απολύτως αδύνατο να καταγράφω όλα όσα μου συμβαίνουν. Για παράδειγμα, σήμερα το πρωί έριξα ένα πολύ καλό χέσιμο. Όμως συνήθως δεν αναφέρω τις λεπτομέρειες αυτές και ακόμα και αν τις ανέφερα, αυτό που θα ανέφερα θα κάλυπτε το ένα εκατομμυριοστό αυτού που πραγματικά έγινε. Όταν, για παράδειγμα, περιέγραφα το περιβόητο μίτινγκ, δε σας είπα για εκείνον τον άσχετο τύπο που με πλησίασε στο λόμπι και μου είπε «Ρε Κένι! Πώς πάει; Με θυμάσαι; Ήμασταν συμφοιτητές στο Γιέιλ το ’76!» Επίσης δε σας είπα για τα μέτρα ασφαλείας στην είσοδο και στο ασανσέρ του κτηρίου, μέτρα που βρώμαγαν έντονα από την παράνοια της 11ης Σεπτεμβρίου. Επίσης δε σας είπα ποιος ήταν ο στόχος του μίτινγκ. Κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ. Δεν έχετε ιδέα για όλα αυτά –και αν είστε νορμάλ άνθρωποι, δε σας ενδιαφέρει να αποκτήσετε.

Απλώς αναρωτιέμαι πόσα προβλήματα προκαλούμε ο ένας στον άλλον κάθε φορά που προβάλλουμε στα λόγια των άλλων δικές μας ιδέες και κάθε φορά που διανθίζουμε αυτά που βλέπουμε και ακούμε με λεπτομέρειες που βγάζουμε από τη φαντασία μας –και στη συνέχεια πράττουμε με βάση αυτά που επινοήσαμε. Μια μεγάλη ευλογία (και κατάρα) σε μένα, ήταν ότι παραείμαι βλάκας για να το κάνω αυτό σε μεγάλο βαθμό. Θέλω να πω, αν έχει κανείς πρόθεση να υπαινιχθεί κάτι μπροστά μου, ας έχει κατά νου ότι πιθανότατα δε θα καταλάβω πού το πάει. Ναι, χρειάζεται να μου πείτε στα ίσα τι εννοείτε γιατί μάλλον δε θα το καταλάβω.

Ένα πράγμα που με έχει βοηθήσει στην άσκησή μου, είναι ότι πλέον δεν προσπαθώ τόσο πολύ να καταλάβω «τι εννοεί στ’ αλήθεια» αυτός που έχω απέναντί μου. Παίρνω σχεδόν τα πάντα απολύτως τοις μετρητοίς. Για παράδειγμα, δεν καταλαβαίνω τον σαρκασμό –θέλω να πω, καταλαβαίνω πότε ο άλλος σαρκάζει, όμως συνήθως δεν καταλαβαίνω τι υπονοεί σαρκάζοντας. Και σχεδόν πάντοτε, δε θα κάτσω και ν’ ασχοληθώ για να το καταλάβω.

Νομίζω ότι η άσκηση στο Ζεν, με τον καιρό σε κάνει όλο και περισσότερο έτσι. Έχω προσέξει ότι οι δάσκαλοί μου, το κάνουν ακόμα περισσότερο από μένα –σαν, δηλαδή, να αποκτάς μια πιο χαζή προσέγγιση στη ζωή.

Τέσπα.

Η φίλη μου η Λεϊλάνι, που μένει στην Τασαχάρα, λέει ότι οι κοπέλες φεύγουν από κει πιο γρήγορα απ’ ό,τι οι άντρες. Και ρωτάει αν το Ζεν είναι μάτσο πράγμα. Καλή ερώτηση. Δεν νομίζω ότι είναι εξ ορισμού μάτσο ή αντρικό πράγμα, όμως βλέπω ότι ασχολούνται μ’ αυτό πιο πολύ οι άντρες παρά οι γυναίκες –κάτι που ισχύει και στο Χέβι Μέταλ ή στο Πανκ. Δεν έχω κάτι να πω επ’ αυτού, πέρα από το ότι θα ήθελα να βλέπω πιο πολλές γυναίκες να εμφανίζονται στα μαθήματα και στα ησυχαστήρια κ.λπ. Υπάρχει καμιά ιδέα για το πώς μπορεί το Ζεν να γίνει πιο φιλικό προς τον –θηλυκού γένους- χρήστη;

Μπραντ Ουόρνερ – Πέμπτη 22 Μαΐου 2008

Μίτινγκ-κόλαση στη δουλειά σήμερα

Έχω γυρίσει στο ΛΑ. Στο σπίτι μου. Σήμερα το πρωί, ξεκίνησα ένα άρθρο με θέμα αυτό που στον Βουδισμό αποκαλείται «εγκαταλείπω το σπίτι μου» και ίσως κάποτε να καταφέρω να το τελειώσω το γαμημένο, όμως σήμερα το σταμάτησα γιατί έπρεπε να πάω σε ένα μίτινγκ σχετικό με την «πραγματική» μου δουλειά. Και τώρα που επέστρεψα, αισθάνομαι ότι ένα άρθρο σχετικό με το μίτινγκ μπορεί να έχει περισσότερο νόημα· ή εν πάση περιπτώσει, μου φαίνεται πιο ενδιαφέρον. Γενικά δε μου αρέσει να γράφω για αφηρημένα πράγματα.

Τέλος πάντων, να επιστρέψω στο μίτινγκ. Για όνομα του Θεού –μιλάμε για τον απόλυτο εφιάλτη! Όποτε προσπαθείς να εξηγήσεις τα προβλήματα που έχεις στη δουλειά σου σε κάποιον που δε δουλεύει στην ίδια εταιρεία ή στον ίδιο κλάδο, πάντα σπας τα μούτρα σου γιατί για τους άλλους δε βγάζουν νόημα –σε κάποιον τρίτο μοιάζουν εντελώς ασήμαντα. Και αυτό συμβαίνει γιατί πράγματι είναι ασήμαντα. Και τα προβλήματα για τα οποία συζητάμε στη δική μου δουλειά είναι ακόμα πιο ασήμαντα. Ποιος ενδιαφέρεται για τα πνευματικά δικαιώματα των ταινιών με τέρατα; Αν το δεις λίγο πιο πλατιά το πράγμα, δεν έχει καμία σημασία και, έχω την αίσθηση, ότι τα πράγματα που αντιμετωπίζουμε οι περισσότεροι στις δουλειές μας, είναι εξίσου ασήμαντα.

Εν πάση περιπτώσει, η προσέγγισή μου στο μίτινγκ ήταν να προσπαθήσω να κρατήσω τα πράγματα σε όσο πιο φιλικό επίπεδο γίνεται και να κάνω μια λογική συζήτηση προκειμένου να φτάσω σε μια λύση που να ικανοποιεί όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Δυστυχώς, είχα απέναντί μου έναν τύπο που δεν ενδιαφερόταν να μιλήσει σαν λογικός άνθρωπος και χρειάστηκε να περάσω 15 λεπτά στα γραφεία της εταιρείας που διαμαρτυρόταν στη δική μας εταιρεία για κάποια απίστευτα ασήμαντη παπαριά, μέχρι να γίνει απολύτως προφανές ότι δεν υπήρχε έδαφος για συζήτηση. Νομίζω ότι έμειναν με την εντύπωση ότι με πέταξαν έξω. Και από μια μεριά ίσως και να έχουν δίκιο. Φρόντισαν να μη με συνοδεύσουν ως την πόρτα, γεγονός που μου φάνηκε απίστευτα χαζό, αλλά ομολογουμένως χάρηκα ιδιαίτερα που έφυγα –και μάλλον άλλο τόσο χάρηκαν κι αυτοί.

Η όλη σκηνή ήταν πραγματικά ανόητη· επιπέδου καλής κωμωδίας. Και αισθάνθηκα άσχημα για τον τύπο με τον οποίο μίλαγα (τον οποίο για τις ανάγκες της συζήτησης θα αποκαλέσω κ. Μαστακουνά) επειδή έδειχνε να τα έχει πάρει πραγματικά με το όλο θέμα. Φυσικά, οι αντιδράσεις του ήταν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, θέατρο, όμως για να παίξεις τέτοιο θέατρο χρειάζεται να χαραμίσεις πολλή ενέργεια και φαντάζομαι ότι είναι πολύ θλιβερό να πρέπει να ζεις και να δουλεύεις έτσι. Φαντάζομαι ότι θα παίρνει καλά λεφτά για να το κάνει, όμως ταυτόχρονα θα πρέπει να είναι πολύ φθοροποιό γι αυτόν και δεν μπορώ να φανταστώ ότι αξίζει τον κόπο. Έβλεπα τη ζημιά που του έκανα ακόμα και με το λίγο που μιλήσαμε και με το ζόρι κρατιόμουν για να μην προσπαθήσω να τον βοηθήσω. Όμως δεν υπήρχε και τίποτα που μπορούσα να κάνω.

Ο κ. Μαστακουνά, προσπαθούσε να στρέψει τη συζήτηση σε πολύ αφηρημένα θέματα, τα οποία στην πραγματικότητα δεν υπήρχε περίπτωση να οδηγήσουν σε τίποτα θετικό. Και κυρίως προσπαθούσε να τη στρέψει στο παρελθόν –έλεγε συνεχώς διάφορα του στιλ «Γιατί πριν από έξι μήνες δεν κάνατε το Χ» και «Γιατί τότε δεν κάνατε το Ψ;» Αναρωτιέμαι αν αυτό το κάνουν μόνο οι Ιάπωνες ή αν γίνεται γενικότερα –εγώ πάντως, αρνούμαι να το κάνω γιατί δεν έχει κανένα νόημα. Στην προκειμένη περίπτωση μάλιστα, δεν είχα κάνει κανένα από τα λάθη που αυτός προσπαθούσε να με κάνει να παραδεχτώ, όμως ακόμα και αν τα είχα κάνει, τι νόημα θα υπήρχε να τα συζητήσουμε; Οι άνθρωποι με τους οποίους συζητάω, δεν μπορούν να το καταλάβουν αυτό. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι προσπαθώ να διορθώσω το πρόβλημα που υπάρχει τώρα, δεδομένων των συνθηκών που ισχύουν τώρα –για κάποιον λόγο, είναι πολύ δύσκολο να στρέψω τις συζητήσεις που κάνω προς τα εκεί. Και παλιότερα, έπεφτα συχνά στην παγίδα [της παρελθοντολογίας] και ποτέ δεν κατάφερα να βγάλω τίποτα.

Τέλος πάντων, εκεί που καθόμουν και προσπαθούσα να μιλήσω σαν άνθρωπος σε κάποιον που αντιδρούσε σε ό,τι έλεγα με (κατά βάση σικέ) οργή, αισθάνθηκα το στόμα μου να στεγνώνει. Και ομολογουμένως παραξενεύτηκα, καθώς δεν αισθανόμουν ιδιαίτερη συναισθηματική εμπλοκή με την όλη κατάσταση. Όμως η στάση του κ. Μαστακουνά ήταν τέτοια που προκάλεσε μια σειρά από τις ασυνείδητες αντιδράσεις που αισθάνεται κανείς όταν έρχεται αντιμέτωπος με πραγματικό κίνδυνο. Ας πούμε, κάποια στιγμή πήγα να πιάσω το σημειωματάριό μου και κατά λάθος έριξα κάτω ένα πράγμα σαν τηλεχειριστήριο που ήταν πάνω στο τραπέζι. Και αυτό μου φάνηκε περίεργο καθώς συνειδητοποίησα ότι είχα αρχίσει να χάνω κάπως τον συντονισμό των κινήσεών μου –κάτι ανάλογο συνέβη και με το οπτικό μου πεδίο, το οποίο είχε περιοριστεί, σαν να είχα χάσει για κάποιον λόγο την περιφερειακή μου όραση. Και όλα αυτά, με ελάχιστη πραγματική συναισθηματική εμπλοκή.

Να είμαι σαφής: δεν προσπαθώ να σας πω πόσο φωτισμένος και «Ζεν» είμαι, έτσι; Απλώς περιγράφω μια κατάσταση στην οποία μπλέχτηκα μετά από δύο Ζεν ησυχαστήρια μέσα στις τελευταίες δύο εβδομάδες, μετά από 25 χρόνια καθημερινής άσκησης και μετά από 45 λεπτά Ζαζέν που είχα κάνει λίγο πριν το μίτινγκ. Προφανώς δεν είναι αδύνατο να με κουρντίσει κάποιος, όμως σίγουρα είναι πολύ πιο δύσκολο από όσο ήταν παλιότερα. Ωστόσο η κατάσταση ήταν τέτοια που μια σειρά από ασυνείδητες αντιδράσεις εμφανίστηκαν ούτως ή άλλως.

Την ώρα που έβγαινα από το μίτινγκ, άρχισα να σκέφτομαι ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πρέπει να αντιμετωπίζουν τέτοιες σαχλαμάρες κάθε μέρα. Και αυτό είναι λυπηρό. Σε ένα μεγάλο βαθμό, πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα προκαλούνται από το ότι πολλοί από εμάς, μπλεκόμαστε σ’ αυτού του είδους τις απίστευτα σαχλές συμπεριφορές σε καθημερινή βάση. Παλιότερα, μπλεκόμουν κι εγώ σε τέτοιες καταστάσεις, όμως τώρα πια λιγότερο –έχω την τάση να διώχνω τέτοια πράγματα από τη ζωή μου όσο περισσότερο γίνεται.

Όμως υπήρξα τυχερός: κατάφερα να αναπτύξω κάποιες ικανότητες και δεξιότητες που μου επιτρέπουν να έχω ελάχιστη επαφή μ’ αυτόν τον κόσμο. Βεβαίως δεν υπάρχει κανένας τομέας ανθρώπινης δραστηριότητας που να μην έχει σε κάποιο βαθμό τις ανοησίες αυτές και μερικές φορές πετυχαίνεις και κάποια μέρη στα οποία οι άνθρωποι ξέρουν ότι αυτά συμβαίνουν και προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν τέτοιες συμπεριφορές. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι συμπεριφορές αυτές πάντα βρίσκουν τον τρόπο να έρθουν στην επιφάνεια, παρά τις προσπάθειές μας –και ένα πράγμα που δε βοηθάει καθόλου την κατάσταση, είναι ότι η κοινωνία μας, ανταμείβει πλουσιοπάροχα τους ανθρώπους που συμπεριφέρονται όπως ο κ. Μαστακουνά.

Σε όλη μου τη Ζεν σταδιοδρομία, οι δάσκαλοί μου με ενθάρρυναν να συνεχίσω να δουλεύω στην κινηματογραφική βιομηχανία –σχεδόν το απαιτούσαν. Και πάντοτε αναρωτιόμουν γιατί, επειδή αμφιβάλλω αν υπάρχει άλλη πιάτσα τόσο επιρρεπής σε άχρηστες επιδείξεις συναισθηματισμού· ειλικρινά, έχω την εντύπωση ότι ο κινηματογράφος τραβάει τις drama queens όπως τα σκατά τραβάνε τις μύγες. Γιατί οι δάσκαλοί μου να θέλουν να μένω σε ένα τέτοιο περιβάλλον;

Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει επειδή εδώ μπορώ να προσφέρω κάτι διαφορετικό. Και αυτό είναι σημαντικό. Και μπορεί να είναι εξίσου σημαντικό όλοι εσείς που το διαβάζετε αυτό και που ασκείστε στο Ζεν και που δουλεύετε σε κανονικές δουλειές, να συνεχίσετε να δουλεύετε σ’ αυτές και να προσφέρετε κάτι διαφορετικό, έστω κι αν πρόκειται για κάτι μικρό. Γι αυτό δε με ψήνει και πολύ η ιδέα να παρατάς την πραγματική σου δουλειά στον πραγματικό κόσμο και να τρέχεις, ξέρω γω, να βοηθήσεις τα παιδάκια που πεινάνε στην Αφρική κ.λπ. λες και το να βοηθήσεις τα παιδάκια που πεινάνε στην Αφρική είναι πιο σημαντικό από αυτό που κάνεις αυτή τη στιγμή –για τις περισσότερες περιπτώσεις, αμφιβάλλω.

Έχω την αίσθηση ότι το να έχεις ένα γειωμένο άτομο σε μια, κατά τα λοιπά, τρελαμένη εταιρεία, είναι κάτι σαν να έχεις ένα γυροσκόπιο στο αμπάρι ενός πλοίου. Το γυροσκόπιο είναι ένα πολύ μικρό πραγματάκι, όμως κατά κάποιον τρόπο, καταφέρνει να κρατάει σταθερό όλο το πλοίο. Και όσο αναποτελεσματικός και αν αισθάνομαι συνήθως, πιστεύω ότι προσφέρω κάτι με το να παραμένω σταθερός.

Αναρωτιέμαι αν σήμερα έφερα κάποιο αποτέλεσμα –το σίγουρο είναι ότι δεν είδα κάτι τέτοιο. Είμαι βέβαιος ότι ο κ. Μαστακουνά έχει τη δική του άποψη για το πώς πήγε το μίτινγκ και αναρωτιέμαι αν του πέρασε καν από τον νου τι έγινε. Όπως αναρωτιέμαι και αν πέρασε από τον δικό μου νου. Αν και είμαι αρκετά ξιπασμένος ώστε να υποπτεύομαι ότι εγώ έχω μια πιο ξεκάθαρη εικόνα απ’ αυτόν, έχει πραγματικά σημασία; Βεβαίως, αν σκεφτούμε ότι κάθομαι και γράφω αυτό που διαβάζετε, ίσως τελικά το μίτινγκ να είχε κάποια νόημα.

Δεν ξέρω. Δε γαμιέται. Σαφώς τα παραπάνω δεν είναι και οι πιο διαυγείς σκέψεις μου περί της φύσης της ανθρώπινης επικοινωνίας, όμως ήθελα να τις ποστάρω όσο ήταν φρέσκιες. Ελπίζω να σας άρεσαν.

Πα να λιαστώ λιγάκι. Τσάο!

Μπραντ Ουόρνερ – Τρίτη 20 Μαΐου 2008

ΥΓ
Το «εγκαταλείπω το σπίτι μου» σημαίνει στη βουδιστική... αργκό, «γίνομαι μοναχός» ή «ασκούμαι στον Βουδισμό» –η φράση αναφέρεται στη ζωή του ίδιου του Γκαουτάμα Βούδα που εγκατέλειψε την οικογένειά του για να βρει τις απαντήσεις που ήθελε.

Γαμώ το ιδρυματικό Ζεν

Σε ένα από τα κέντρα Ζεν που ήμουν, τσίμπησα από το ράφι με τα περιοδικά ένα newsletter που το βγάζει το Διεθνές Κέντρο Βουδισμού Σότο Ζεν του Σαν Φρανσίσκο (Soto Zen Buddhism International Center). Και ένα από τα άρθρα που είχε μέσα εξηγεί κατά τη γνώμη μου γιατί το θεσμικό/ιδρυματικό Ζεν είναι για τον πούτσο καβάλα.

Το άρθρο ήταν γραμμένο από έναν ευρωπαίο μοναχό Ζεν ο οποίος μας λέει ότι τον κάλεσαν το 2007 να συμμετάσχει στο Άνγκο του Σότο-σου στην Ευρώπη. Τι στον αντικερατά είναι το «άνγκο», θα ρωτήσετε –κι εγώ αναρωτήθηκα και χρειάστηκε να το ψάξω στο λεξικό. «Άνγκο» λοιπόν, είναι μια έντονη περίοδος άσκησης στο Ζεν που διαρκεί 90 μέρες –στην προκειμένη περίπτωση ήταν μια πολύ σπέσιαλ περίοδος άσκησης την οποία διοργάνωσε ο φορέας που διοικεί τη σέκτα Σότο (το Σότο-σου) στην Ιαπωνία και θα ήταν η πρώτη πραγματικά επίσημη περίοδος άσκησής τους στην Ευρώπη. Μιλάμε για το ορίτζιναλ Σότο Ζεν δηλαδή, έτσι; Κάτσε καλά! Ή, μ’ άλλα λόγια, μιλάμε για το Ζεν αντίστοιχο μιας κλαδικής επαγγελματικής έκθεσης ή ενός συνεδρίου που οργανώνει μια εταιρεία μπισκότων για όλους τους αντιπροσώπους της στις μεσοδυτικές πολιτείες της Αμερικής.

Ο τύπος που γράφει το άρθρο, λέει ότι λίγο πριν πάρει την πρόσκληση «ο 72χρονος πατέρας μου διαγνώσθηκε με καλπάζοντα καρκίνο του ορθού», όμως παρόλα αυτά προτίμησε να πάει στο πάρτι του Σότο-σου. «Ευχήθηκα στον πατέρα μου να έχει έναν ήρεμο θάνατο και πήρα τον δρόμο μου», γράφει. Ο πατέρας του πέθανε την πρώτη μέρα του νταβαντουριού, όμως ο φίλος μας δεν άφησε τον γάμο για να πάει για πουρνάρια (εν προκειμένω, για την κηδεία). Και συνεχώς σκεφτόταν, λέει «τι σημασία δίνω στη βαθιά μου επιθυμία να ζήσω μια απλή θρησκευτική ζωή και πώς η βαθιά αυτή μου επιθυμία παραμερίζεται σε κάποια μακρινή γωνιά από διάφορες ιδεαλιστικές ή ρομαντικές επιθυμίες που διασπούν την προσοχή μου και φέρνουν πόνο και απογοήτευση στη ζωή και στην κοινωνία;» Εννοεί μάλλον την απογοήτευση που αισθάνεσαι όταν πεθαίνει ένας από τους γονείς σου, ε; Ναι γαμώτο, κι εμένα μου τη σπάει όποτε συμβαίνει αυτό –είναι χειρότερο κι απ’ τις παρωνυχίδες.

Για να τα βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά –ιδιαίτερα θα ήθελα να προσέξουν αυτό που θα πω τα διάφορα τρολ του Ίντερνετ. Δε γράφω αυτό εδώ το ποστ απευθυνόμενος στον τύπο που έγραψε το άρθρο. Αν ήθελα να επικοινωνήσω μαζί του, θα του έγραφα απευθείας. Θα προσέξατε ότι δεν αναφέρω καν το όνομα του εν λόγω κυρίου και δεν έχω κανέναν λόγο να πιστεύω ότι διαβάζει το μπλογκ μου. Το θέμα μου είναι η παρουσία ενός άρθρου σαν αυτό που ανέφερα, στην επίσημη έκδοση της οργάνωσης του Σότο και το απολύτως γαμημένο μήνυμα που στέλνει. Το καταλάβαμε; Ξέρω ότι μερικοί δεν το κατάλαβαν, αλλά θα συνεχίσω όπως και να ‘χει.

Δεν έχω την παραμικρή ιδέα τι σχέση είχε ο συγκεκριμένος άνθρωπος με τον μπαμπά του. Μπορεί ο μπαμπάς του να τον μαστίγωνε με μια συρμάτινη κρεμάστρα από τότε που γεννήθηκε και αυτός να είναι ο λόγος που αποφάσισε να μην καθίσει πλάι του στις τελευταίες του στιγμές. Όμως ακόμα και αν είναι έτσι, όλοι μας έχουμε μια πολύ μεγαλύτερη υποχρέωση στις οικογένειές μας (τις αληθινές και όχι τις πνευματικές ψευτό-οικογένειες) από ό,τι σε έναν τεράστιο επίσημο θρησκευτικό φορέα που απλώς διοργανώνει ένα παρτάκι.

Το άρθρο αφήνει να εννοηθεί ότι ο φίλος μας είχε θαμπωθεί τόσο πολύ που θα γινόταν μέλος της ελίτ του Σότο Ζεν και που οι Δάσκαλοι θα του επέτρεπαν να πάει να παίξει μαζί τους στη μακρινή και πολύ Ζεν Ιαπωνία, που έχασε εντελώς την μπάλα σε σχέση με τα πραγματικά του καθήκοντα. Η οργάνωση του Σότο, μοιάζει να θέλει να προβάλει την αντίληψη ότι θα πρέπει να αποφύγουμε τον πόνο και την απογοήτευση που υπάρχουν στην καθημερινή μας ζωή και να τρέξουμε να κρυφτούμε στον ζεστό, προστατευτικό κόρφο της μεγάλης μαμάς που ακούει στο όνομα Σότο-σου –αυτό δηλαδή που κάνουν και οι διάφορες αιρέσεις (cults). Τέτοιου είδους ανοησίες δεν έχουν θέση στον Βουδισμό. Και, δυστυχώς, δεν είναι η μόνη περίπτωση που έχω ακούσει το Σότο-σου να λειτουργεί έτσι...

Α, και για να ξέρετε, ο κόσμος στις περισσότερες Ζεν οργανώσεις της Δύσης έχει συνήθως Κίτρινο Πυρετό και μάλιστα σε τόσο ακραίo βαθμό που χρειάζεται επειγόντως βαρβάτη αντιβίωση. Με το που θα ανοίξει η πόρτα και θα μπει μέσα στο δωμάτιο κάποιος από τη μαγική γη της Ιαπωνίας, όλοι είναι έτοιμοι να σφάξουν όλους τους άλλους προκειμένου να προλάβουν να του γλύψουν τα’ αρχίδια. Απλά πράγματα: έζησα στην Ιαπωνία έντεκα χρόνια και είδα άπειρους άστεγους να κλέβουν ένα μαύρο ράσο και να τη στήνουν για «ελεημοσύνη» στους δρόμους (στην πραγματικότητα, μάζευαν ψιλά για να πάνε να πιουν) και είδα αμέτρητους «αληθινούς» βουδιστές μοναχούς να κυκλοφορούν με μουράτα εισαγόμενα αμάξια που αγόρασαν επειδή χρέωναν στους συγγενείς των πεθαμένων τρελά λεφτά για να δώσουν στον νεκρό το νταρμικό του όνομα στον παράδεισο. Μιλάμε για καταστάσεις που σου φέρνουν εμετό, οπότε ας έρθουμε στα ίσα μας λιγάκι, έτσι; Αλλά νομίζω ότι ξέφυγα...

Οι αρχαίοι βουδιστές δάσκαλοι συχνά αναφέρονταν στο να εγκαταλείψεις το σπίτι και την οικογένειά σου αναζητώντας τη θρησκευτική ζωή. ΟΚ. Όμως αυτό που λέει ο τύπος στο κείμενο δεν είναι τέτοιο παράδειγμα. Όπως είναι γραμμένη, η ιστορία αυτή είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πως μια οργανωμένη ελίτ μπορεί να σε ρουφήξει στα παιχνίδια της προκειμένου να διευρύνει την εξουσία και τον έλεγχό της. Το να «εγκαταλείψεις το σπίτι και την οικογένειά σου» σημαίνει να μην εστιάζεις την προσοχή και την ενεργητικότητά σου σε ασήμαντα υλιστικά μπερδέματα και να στραφείς σε έναν μεγαλύτερο και πιο οικουμενικό στόχο. Δε σημαίνει να μην πας να δεις τον ετοιμοθάνατο μπαμπά σου επειδή μπορεί να χάσεις την ευκαιρία να γλύψεις τα’ αρχίδια κάποιου ανώτερού σου στην αίρεσή σου –και, με το συμπάθιο, αλλά το άρθρο αυτό δείχνει να προάγει κάτι τέτοιο. Και πάλι, και πιστέψτε με, ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι που μπορεί να κάνουν κάποιον να χάσει την κηδεία ενός γονιού· έχω ακούσει ιστορίες που σε κάνουν να ανατριχιάζεις. Όμως το να χάσεις τη μάζωξη των αφεντικών της σέκτας σου δεν είναι ένας απ’ αυτούς τους λόγους. Επ’ ουδενί και με καμιά Παναγία.

Ο τύπος συνεχίζει στο άρθρο και μας λέει πώς η εμπειρία του άνγκο προάγει την ανάπτυξη του ελέους και της σοφίας προς τον εαυτό σου και προς τους άλλους. Έλα πάλι; Έλεος και σοφία είναι να πεις στα μεγάλα κεφάλια στα κεντρικά της Ιαπωνίας να βάλουν την πρόσκλησή τους στον κώλο τους επειδή πεθαίνει ο μπαμπάς σου. Και το λέω ξανά (και ξανά): δεν τα ‘χω με τον τύπο που έγραψε το συγκεκριμένο άρθρο, όσο και αν φαίνεται έτσι. Ο τύπος αφήνει να εννοηθεί ότι υπήρχαν κι άλλοι παράγοντες που έπαιξαν ρόλο στην απόφασή του. Όμως αν οι τύποι του περιοδικού δεν ήθελαν να περάσουν το μήνυμα ότι οι δραστηριότητες της αίρεσης έχουν προτεραιότητα έναντι του θανάτου ενός γονιού, θα μπορούσαν να του ζητήσουν να το ξαναγράψει διαφορετικά. Και δεν το έκαναν.

Η οργανωμένη θρησκεία μπορεί να πα να γαμηθεί. Το Σότο-σου, μπορεί να πα να γαμηθεί. Μπορεί να πηγαίνω πού και πού στα παρτάκια τους, όμως το κάνω για να βλέπω πόσο απόσταση χρειάζεται να κρατάω απ’ αυτούς –όλα αυτά με την προϋπόθεση ότι θα συνεχίσουν να με καλούν. Όμως όσο περνάει ο καιρός, βλέπω όλο και περισσότερο πόσο μεγάλο χάσμα χωρίζει το είδος του Βουδισμού που έμαθα (και πλέον διδάσκω) εγώ και αυτού που θέλουν να εξαπλώσουν τα μεγάλα κεφάλια στο Γενικό Επιτελείο του Σότο. Προς το παρόν, παραμένω μέλος τους, όμως υπάρχουν στιγμές που στ’ αλήθεια το μετανιώνω.

Μπραντ Ουόρνερ – Παρασκευή 16 Μαΐου 2008

Κουτσομπολιό και σκέψη

[...]

Πάλι με πήρε τηλέφωνο μια δημοσιογράφος για σχόλια –αυτή τη φορά από το περιοδικό NOW στο Τορόντο. Έχει αρχίσει να γίνεται συστηματικά αυτή η δουλειά και ομολογώ ότι μου φαίνεται εντελώς άκυρη. Δηλαδή έχω γίνει κάτι σαν ειδικός ε; Τέλος πάντων, το άρθρο της ήταν περί κουτσομπολιού και ήθελε να ακούσει τη βουδιστική άποψη επί του θέματος. Της είπα ότι υπάρχει ένας κανόνας που λέει να μη διαδίδεις κουτσομπολιά, ένας κανόνας που πάντοτε μου φαινόταν κάπως αστείος. Θέλω να πω, οι άλλοι κανόνες καλύπτουν μεγάλα θέματα όπως ο φόνος και η κλοπή, όμως κάποιοι επέλεξαν να συμπεριλάβουν στην ίδια κατηγορία και τον όρκο να μην κουτσομπολεύεις –αν τα συγκρίνεις αυτό φαίνεται κάπως ασήμαντο. Όμως πρέπει να είναι σημαντικό. Όπως και να ‘χει, όλοι οι βουδιστικοί ναοί ή τα κέντρα διαλογισμού που έχω δει από κοντά, δεν παίζονται από πλευράς κουτσομπολιού· είναι λες και βρίσκεσαι σε κομμωτήριο!

Νομίζω ότι το σημαντικό στοιχείο σ’ αυτή την ιστορία με το κουτσομπολιό, είναι ότι πάντοτε κατευθύνεται προς τα έξω από σένα. Βλέπεις τα λάθη των άλλων, όμως δεν ξέρεις πώς ζούνε και δεν έχει κανένα νόημα να παριστάνεις ότι ξέρεις –χάνεις τον χρόνο και την ενέργεια, τόσο τη δική σου, όσο και των άλλων. Δεν μπορείς να πεις, για παράδειγμα «Αυτός εκεί παραβαίνει τους κανόνες!» Δεν ξέρεις τι σημαίνουν οι κανόνες γι αυτόν –ποτέ και σε καμία περίπτωση . Αν κάποιος κάνει κακό σε κάποιον άλλον, ίσως πρέπει να επέμβεις, όμως τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ σπάνιες. Συνήθως δεν έχεις καμία δουλειά να μπλέκεσαι σ’ αυτά που κάνουν οι άλλοι και, ακόμα και στις σπάνιες περιπτώσεις που μπορείς να μπλεχτείς, δεν είναι ποτέ καλό να έχεις έναν αέρα ανωτερότητας –κάνε απλώς αυτό που χρειάζεται να γίνει. Το κουτσομπολιό σχεδόν πάντοτε θεωρεί δεδομένο ότι αυτός που κουτσομπολεύει βρίσκεται ηθικά σε ανώτερη θέση από αυτόν τον οποίο κουτσομπολεύει.

Η δημοσιογράφος με ρώτησε ακόμα για το να σκέφτεσαι πριν μιλήσεις. Και της απάντησα ότι στον Βουδισμό δεν πιστεύουμε ότι η σκέψη είναι η καλύτερη βάση για να αποφασίσεις τι θα κάνεις. Προσωπικά, πριν μιλήσω για κάτι, αντί να σκεφτώ τι θα πω έχω την τάση να τσεκάρω την κατάσταση το νου και του σώματός μου. Αν αισθανθώ ότι πρόκειται να μιλήσω αμυνόμενος ή με την πρόθεση να πληγώσω τον άλλον, συνήθως σταματάω. Και αν αυτό σημαίνει ότι δε θα μιλήσω καθόλου, δεν τρέχει τίποτα –έτσι κι αλλιώς, τα περισσότερα πράγματα που λέμε οι περισσότεροι, στην πραγματικότητα δε χρειάζεται να λεχθούν.

[...]

Μπραντ Ουόρνερ – Δευτέρα 12 Μαΐου 2008

Εκ της Διευθύνσεως (ΧΙΙ): Τι Ζεν ρε κακομοίρη;!

Με το συμπάθιο κιόλας που το ‘χω παρακάνει με τα δικά μου ποστ τελευταία, όμως κάτι που είδα σήμερα μου έδωσε μια αφορμή να γράψω κάτι το οποίο με ενοχλεί για αρκετό καιρό –και όταν λέω «αρκετό καιρό», εννοώ «αρκετά χρόνια». Πριν από μερικές ώρες βρέθηκα σε μια άσχετη (από διάφορες απόψεις) συζήτηση στο FB και μετά από κανά-δυο Ιντερνετικά πηδηματάκια, βρέθηκα να κοιτάζω τη σελίδα που απαντάει στη διεύθυνση www.interzen.com Προφανώς η ονομασία κινεί το ενδιαφέρον, όμως μια γρήγορη ματιά αρκεί για να δει κανείς ότι ο συνδυασμός των δύο λέξεων έχει γίνει προς όφελος της πρώτης και όχι της δεύτερης –μ’ άλλα λόγια, πρόκειται για μια Ιντερνετική εταιρεία που χρησιμοποιεί τη λέξη «Ζεν» (προφανώς για τους συνειρμούς που προκαλεί) και όχι για κάτι ζενάδικο και για την Ιντερνετική του έκφραση.

Κατ’ αρχάς να επισημάνω ότι δεν ξεχνάω αυτά που έγραψα τις προάλλες στο ποστ περί Ζεν και ντόνατς: δε θεωρώ βλάσφημο το να χρησιμοποιεί κανείς τη λέξη «Ζεν» για να πουλήσει είτε ντόνατς, είτε συμβουλευτικές υπηρεσίες στο Ίντερνετ, είτε πολυθρόνες, είτε οποιοδήποτε άλλο καταναλωτικό αγαθό ή υπηρεσία (θεωρώ βλάσφημο, ωστόσο, το να τη χρησιμοποιεί για να πουλήσει σωτηρία μετά ή προ θανάτου, όμως αυτό είναι ένα θέμα που θα πιάσουμε κάποια άλλη στιγμή). Και δεν το θεωρώ βλάσφημο γιατί, αντίθετα με διάφορες άλλες θρησκείες, ο Βουδισμός δεν έχει την ιδέα, την έννοια, της βλασφημίας –σύμφωνα τουλάχιστον με την κοινή νεοελληνική ερμηνεία της λέξης, το να είσαι βλάσφημος προϋποθέτει ότι υπάρχει κάποιος Θεός ή κάτι ιερό κι εσύ μιλάς άσχημα γι αυτόν ή γι αυτό. Αφού στον Βουδισμό δεν υπάρχει τέτοια προϋπόθεση, δεν υφίσταται και η έννοια της βλασφημίας, τουλάχιστον όχι κυριολεκτικά.

Λαμβάνοντας αυτά υπόψη, δεν μπορώ παρά να επισημάνω ότι η χρήση της λέξης για να πουλήσει κανείς οτιδήποτε, τουλάχιστον με τον τρόπο που το κάνουν οι Ιταλοί συνάδελφοι (η εταιρεία που έχει το σάιτ είναι ιταλική) και, βεβαίως, όχι μόνο αυτοί με ενοχλεί γιατί αφενός δείχνει παντελή άγνοια του τι είναι το Ζεν και αφετέρου, ενισχύει τη συνολικότερη παντελή άγνοια που υπάρχει στην πλειονότητα των Δυτικών για το τι είναι το Ζεν. Και, φυσικά, αναφέρομαι στην κινηματογραφική αντίληψη ότι «Ζεν» είναι μια διάσταση του «μυστικισμού της Ανατολής», της «σοφίας της Άπω Ανατολής», μια «κατάσταση γαλήνης και υπέρβασης» και λοιπές στερεοτυπικές τρίχες περμανάντ.

Στην περίπτωση της εν λόγω εταιρείας, η σύγχυση γίνεται ακόμα πιο έκδηλη αν δει κανείς την εικόνα που κοσμεί την πρώτη σελίδα: πρόκειται για μια κοντινή φωτογραφία του κάτω μέρους του σώματος ενός ανθρώπου που κάθεται στην επίσημη ιαπωνική θέση που λέγεται σέιζα (στα Ελληνικά αυτό το λέμε «κάθομαι στα γόνατα»). Ο άνθρωπος δείχνει να φοράει τα ρούχα που χρησιμοποιούνται στην προπόνηση της πολεμικής τέχνης Αϊκίντο, ενώ σε πρώτο πλάνο φαίνεται ένα ξύλινο ξίφος (το οποίο επίσης χρησιμοποιείται, ενίοτε, στην προπόνηση της ίδιας πολεμικής τέχνης). Την εικόνα ολοκληρώνει και ένα άλλο ξύλινο ξίφος σε δεύτερο πλάνο, λίγο πιο φλου (αρτιστίκ, υποθέτω) και, ίσως (δεν είμαι σίγουρος) και τα πόδια ενός ακόμα ανθρώπου που επίσης κάθεται σε σέιζα. Α, ναι, η όλη σύνθεση δεν είναι ούτε μαυρόασπρη, ούτε έγχρωμη –έχει μια μπλε-γκρίζα τίντα η οποία, φαντάζομαι, αφενός ενισχύει το αρτιστίκ του πράγματος και αφετέρου υπαινίσσεται τη γαλήνη της Άπω Ανατολής, του Ζεν κ.λπ.

Εν ολίγοις, έχουμε ένα τουρλουμπούκι το οποίο περιλαμβάνει το Ζεν, το Αϊκίντο και το Ίντερνετ και το οποίο θέλει, αν καταλαβαίνω καλά –και καταλαβαίνω καλά– να πει στον επισκέπτη και δυνητικό πελάτη ότι η εν λόγω εταιρεία έχει μια «άλλη» αντίληψη για τις Ιντερνετικές υπηρεσίες: μια αντίληψη πιο ελεύθερη, πιο ψαγμένη, πιο βαθιά και ταυτόχρονα πιο χαλαρή, πιο δημιουργική και με λιγότερος άγχος, ειδικά για τον πελάτη που δεν ξέρει που του παν’ τα τέσσερα περί Ίντερνετ. Ή περί Ζεν, θα έσπευδα να προσθέσω, όμως τέτοιοι δεν υπάρχουν καθώς όλοι ξέρουμε τι είναι το Ζεν, έτσι δεν είναι;

Όπως θα είναι ήδη προφανές (και αν δεν είναι, μάλλον διαβάζετε λάθος μπλογκ!) εδώ ακριβώς βρίσκεται και το βασικό μου πρόβλημα –στο ότι όλοι δεν ξέρουμε τι είναι το Ζεν, αλλά όλοι έχουμε ατύπως συμφωνήσει να αποκαλούμε «Ζεν» ό,τι ταιριάζει με ορισμένα στερεότυπα. Βεβαίως, αυτού του είδους οι –αυθαίρετες– συμφωνίες αποτελούν τη βάση όλων των γλωσσών του κόσμου και, κατά συνέπεια, της ανθρώπινης επικοινωνίας, οπότε από τη στιγμή που συνεννοούμαστε, χου γκιβζ ε φλάιν φακ. Όμως μερικοί ουΐ γκιβ! Και αυτό δε συμβαίνει επειδή μας θίγονται τα ιερά και τα όσια (τέτοια δεν υπάρχουν καθώς είτε τα πάντα είναι ιερά και όσια, είτε τίποτα) αλλά επειδή κατ’ αυτόν τον τρόπο, αφενός χάνεται η ευκαιρία να μάθουν λίγο περισσότεροι άνθρωποι κάτι που μπορεί πραγματικά να τους φανεί χρήσιμο (και όχι να σώσει την ψυχή τους, αν και αυτά τα δύο ταυτίζονται –ή θα ‘πρεπε) και, αφετέρου, προάγεται η συνολική άγνοια για ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού.

Σημειωτέον, δε λέω τα παραπάνω μόνο από την πλευρά που με ενδιαφέρει περισσότερο, δηλαδή αυτή της διαπολιτισμικής επαφής, της αλληλοκατανόησης και της ελπίδας ότι μπορεί κάποτε οι άνθρωποι να αποφασίσουν να μην ξεκοιλιάζουν ο ένας τον άλλον έτσι, για σπορ. Ακόμα και αν το βασικό σου ενδιαφέρον είναι να κάνεις μπίζνες, να βγάλεις πολλά λεφτά και να κυκλοφορείς με Λαμποργκίνι και με ένα καλαμάκι χωμένο μονίμως στη μύτη (για τα Μοχίτο, φυσικά), ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσεις, π.χ. τους Κινέζους επιχειρηματίες είναι να τους θεωρείς «εξωτικούς ανατολίτες» και «Ζεν»; Ομολογώ ότι θα χαιρόμουν πολύ να παρακολουθήσω ένα τέτοιο ματς και μάλιστα από πολύ κοντά!