Εκ της Διευθύνσεως (ΧΙΙΙ): Μεταφραστικό ιντερλούδιο περί επίγνωσης

Αντιγράφω ένα σχόλιό μου από παλιότερο ποστ:

Στο κείμενο, έχω αποδώσει το «mindfulness» ως «επίγνωση» (έτσι το έχω αποδώσει και στο βιβλίο Πανκ Ζεν). Ορισμένοι το αποδίδουν και ως «εγρήγορση» –διαλέγετε και παίρνετε.

Επειδή έλαβα κάτι σχετικά mail, αλλά και επειδή η λέξη «επίγνωση», συνήθως με κεφαλαίο το αρχικό της (δηλ. «Επίγνωση»), ώστε να είναι σαφές ότι μιλάμε για κάτι πολύ «σοβαρό» και «βαθύ» και «εσωτερικό» και απτόμενο της «γνώσης» και της «αναζήτησης», φιγουράρει πολύ συχνά στις διάφορες Νιου Έιτζ σαχλαμάρες που κυκλοφορούν, είναι νομίζω σκόπιμο να κάνω λίγο πιο σαφές το τι εννοώ όταν γράφω τη συγκεκριμένη λέξη.

Στο Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας του Παπύρου, στη σελίδα 465 του 3ου τόμου, αποδίδει την επίγνωση ως «ενσυνείδητη γνώση», «συναίσθηση ενός πράγματος» και δίνει το παράδειγμα «δεν έχει επίγνωση της θέσης του» –με αυτή την έννοια τη χρησιμοποιώ κι εγώ. Το ίδιο λεξικό, αναφέρει ότι στα αρχαία και τα μεσαιωνικά Ελληνικά, η λέξη μπορεί να σημαίνει και «αναγνώριση», «εξέταση», «έρευνα», και «κατανόηση», ενώ δίνει και μια ακόμα απόδοση στα νέα Ελληνικά, αυτή της «απόφασης μετά από έρευνα».

Επειδή, όπως είπα και παραπάνω, η λέξη «mindfulness» αποδίδεται ενίοτε και ως «εγρήγορση», το λεξικό του Παπύρου, δίνει στη σελίδα 105 του ίδιου τόμου για την «εγρήγορση» την απόδοση «η κατάσταση του άγρυπνου, το να είναι κανείς ξύπνιος», καθώς και την απόδοση «να έχει κανείς ακμαίες τις πνευματικές του δυνάμεις» (στα μεσαιωνικά και νέα Ελληνικά) και «προσοχή» (επίσης στα νέα Ελληνικά).

Το πρόβλημα που έχω (και που έχουν και άλλοι μεταφραστές), είναι ότι η τεχνικά σωστή απόδοση μιας λέξης από τη μια γλώσσα στην άλλη, αρκετά συχνά δεν περιλαμβάνει τις, επιτρέψτε μου ένα δάνειο από τη μουσική, «αρμονικές» της λέξης –πιο απλά, πέραν του βασικού νοήματος που μεταφέρει μια λέξη, υπάρχουν και μια σειρά από δευτερεύοντα νοήματα που προκύπτουν από τη θέση της συγκεκριμένης λέξης μέσα στο πολιτισμικό περιεχόμενο από το οποίο έχει προκύψει. Συνεπώς, το να αποδώσεις το «mindfulness» ως «επίγνωση» (ή ως «εγρήγορση») μπορεί να είναι σωστό, όμως όταν ένας Έλληνας ακούει τη λέξη «επίγνωση», δεν καταλαβαίνει ακριβώς το ίδιο πράγμα με αυτό που καταλαβαίνει ένας Αμερικανός όταν ακούει τη λέξη «mindfulness»· αν δε, συνυπολογίσουμε και τις κοινές παρερμηνείες, το πράγμα γίνεται ακόμα πιο μπερδεμένο.

Όπως και να ‘χει, και επειδή δεν μπορώ να είμαι μέσα στο κεφάλι κανενός, όταν γράφω τη λέξη «επίγνωση», εννοώ αυτό που δίνει το λεξικό ως βασική ερμηνεία: «ενσυνείδητη γνώση», ενώ όταν γράφω τη λέξη «εγρήγορση», εννοώ «πολύ οξεία προσοχή». Ελπίζω κάπως έτσι να αποφευχθούν τυχόν μελλοντικές παρερμηνείες. Χα!