Μερικές ακόμα γρήγορες απαντήσεις

Κάνα-δυο ερωτήσεις ακόμα από τους αναγνώστες:

Τελείωσα το βιβλίο σου πριν από ένα μήνα περίπου και πραγματικά μου άρεσε. Είμαι 17 και τα τελευταία τρία χρόνια προσπαθώ να καταλάβω τι είναι η ζωή. Άρχισα να διαβάζω βιβλία περί Βουδισμού του Τικ Νιοτ Χαν, του Σούρια Ντας (Surya Das) και του Δαλάι Λάμα, όμως για κάποιον λόγο κάτι δε μου έκανε στο Ζεν –το έβρισκα πολύ εσωτερικό και αποκρυφιστικό. Όμως είχα κάνει λάθος! Το βιβλίο σου ήταν εξαιρετικό και έδινε μια καταπληκτική εικόνα για το τι είναι το Ζεν. Από τότε, προσπαθώ να κάνω Ζαζέν, όμως έχω και μια ερώτηση: από πού προέρχεται η βουδιστική ηθική; Στις θρησκείες που πιστεύουν σε έναν ή σε περισσότερους θεούς, οι θεοί αυτοί είναι που αποφασίζουν τι είναι σωστό και τι λάθος. Το Ζεν, πώς διαχωρίζει τι είναι ηθικό και τι δεν είναι;

Ξεκινάς πολύ νωρίς! Και εγώ πολύ αργά, καθώς την ερώτηση αυτή, μου την έκανες πριν από έναν χρόνο και μόλις τώρα καταφέρνω να την απαντήσω. Πλέον, είσαι 18 χρονών και σίγουρα έχεις αρχίσει να ασχολείσαι με πιο κουλ πράγματα από τον Βουδισμό, όμως παρόλα αυτά, να η απάντηση που ζητούσες.

Η βουδιστική ηθική προέρχεται από την κατάσταση της παρούσας στιγμής. Ξέρω ότι κάθε φορά που το λέω αυτό, ο κόσμος αρχίζει να ουρλιάζει και να τραβάει τα μαλλιά του ξεφωνίζοντας «Αυτή είναι περιστασιακή ηθική!», υπονοώντας ότι πρόκειται για κάτι κακό. Εγώ πάλι, δεν νομίζω ότι όντως είναι κάτι κακό.

Φαντάζομαι ότι όταν ο κόσμος μιλάει περί «περιστασιακής ηθικής», αναφέρεται σε μια νοοτροπία βάσει της οποίας αλλάζει κανείς την ηθική του ανάλογα με τι τον βολεύει κάθε στιγμή. Όμως η βουδιστική ηθική δεν είναι έτσι.

Έχουμε οδηγίες: είναι οι Δέκα Κανόνες. Μπορείτε να διαβάσετε λεπτομέρειες γι αυτούς αν κατεβάσετε αυτό το φυλλάδιο, όμως όπως λέει και το ίδιο το φυλλάδιο, ο Ντόγκεν είπε ότι οι κανόνες είναι συνήθεια των βουδιστών, όχι στόχος τους. Οι ερωταπαντήσεις του Νισιτζίμα στην αρχή του φυλλαδίου, εκφράζει τη βουδιστική αντίληψη περί ηθικής πολύ καλύτερα από ό,τι μπορώ να το κάνω εγώ.

Στον πραγματικό κόσμο, η σωστή πράξη εμφανίζεται πάντοτε ξεκάθαρα. Το πρόβλημα είναι ότι συνήθως δεν μπορούμε να τη δούμε επειδή έχουμε τη συνήθεια να μπλοκάρουμε την ενστικτώδη μας αντίδραση με τη σκέψη μας. Ένας λόγος που κάνουμε Ζαζέν, είναι για να μάθουμε να αγνοούμε τη σκέψη και να αντιλαμβανόμαστε την ενστικτώδη αντίδραση.

Η ηθική δεν αποφασίζεται από την άποψη της πλειονότητας, ακόμα και αν τα μέλη της πλειονότητας αυτής αυτοαποκαλούνται «βουδιστές». Όπως έλεγα τις προάλλες, υπάρχει μια τάση μεταξύ των Αμερικανών βουδιστών να εφαρμόζουν τους κανόνες όπως εφαρμόζουν τις Δέκα Εντολές ορισμένοι χριστιανοί –δηλαδή σαν έναν τρόπο για να κριτικάρουν ή ακόμα και να αποκλείουν τους άλλους. Λες και κανείς τους δε διάβασε το Άλικο Γράμμα στο σχολείο (ή αν το διάβασε, δεν το κατάλαβε). Το νόημα των κανόνων, δεν είναι να χρησιμοποιούνται σαν οδηγίες για το πώς να κρίνεις τους άλλους και να αποφαίνεσαι αν είναι καλοί ή κακοί –είναι να χρησιμοποιούνται σαν οδηγίες για το πώς να συμπεριφέρεσαι εσύ ο ίδιος, όταν η διαίσθησή σου αποτυγχάνει. Όμως, όπως σίγουρα έχω γράψει και άλλοτε, η διαίσθηση δεν αποτυγχάνει σχεδόν ποτέ. Αυτό που συμβαίνει, είναι ότι πηδάμε εντελώς το σώμα και τον νου μας, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να τη δούμε καθαρά.

Άλλη ερώτηση:

Έχω κολλήσει με τον Βουδισμό από πολύ καιρό και κάθομαι συστηματικά Ζαζέν επί έναν χρόνο. Επίσης, είμαι ηλεκτρολόγος, δηλαδή κάνω μια δουλειά που απαιτεί ανά άτακτα διαστήματα να κάνω τσεκ-απ για χρήση ναρκωτικών. Πριν από κάνα μήνα, με φώναξαν για να κάνω ένα τέτοιο τσεκ-απ και έπαθα τρακ, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να ουρήσω και, κατά συνέπεια, να χάσω τη δουλειά μου. Το πράγμα αυτό μου συμβαίνει από τότε που ήμουν δέκα χρονών και, παρότι είδα κάποια βελτίωση από τότε που άρχισα να κάθομαι Ζαζέν, δεν έχει περάσει εντελώς.

Πήγα λοιπόν στον γιατρό μου τον οποίο σέβομαι πάρα πολύ και μου είπε ότι αυτό που έχω λέγεται παρούρηση (paruresis) και είναι μια ήπια μορφή αγχωτικής διαταραχής. Μου έγραψε ένα σημείωμα το οποίο μπορώ να χρησιμοποιήσω για να με προσλάβουν ξανά στη δουλειά μου και μου έγραψε επίσης και κάποια φάρμακα. Ένα από τα χάπια που παίρνω είναι το Zoloft.

Η ερώτησή μου είναι η εξής: Αν και δεν έχω δει κάποια παρενέργεια όταν κάθομαι Ζαζέν, ανησυχώ μήπως αυτό το είδος της θεραπείας θα «φτηνύνει» κάπως την άσκησή μου και τελικά θα μου κάνει πιο πολύ κακό παρά καλό. Τι λες; Βεβαίως, ξέρω ότι είσαι πολυάσχολος και ρωτάω την άποψή σου επειδή αυτή τη στιγμή δεν έχω δάσκαλο Ζεν και σέβομαι τη γνώμη σου.

Τέτοιες ερωτήσεις μου έρχονται συχνά και πάντα διστάζω να τις απαντήσω. Ο λόγος που διστάζω, είναι επειδή στην ουσία δεν ξέρω προσωπικά τους ανθρώπους που μου τις κάνουν και δεν μπορώ να αξιολογήσω αξιόπιστα την κατάστασή τους.

Γενικά μιλώντας, είμαι κατά των φαρμάκων. Δε μου αρέσει καν να παίρνω ασπιρίνη, αν και μερικές φορές το κάνω, οπότε δεν είμαι ακριβώς φαν φαρμάκων όπως τα Zoloft, Paxil, Prozac και όλων των υπόλοιπων θαυματουργών θεραπειών που προτείνονται σαν την απάντηση για ό,τι πρόβλημα έχουμε. Έχουν υπάρξει περίοδοι στη ζωή μου που είχα σοβαρή κατάθλιψη και είμαι σίγουρος ότι αν είχα πάει τότε σε κάποιον γιατρό από αυτούς που γράφουν αυτά τα σούπερ φάρμακα, σίγουρα θα μου τα είχε γράψει. Και αν τα είχα πάρει, είμαι βέβαιος ότι θα εξαρτιόμουν από αυτά ακόμα και σήμερα. Ευχαριστώ λοιπόν τον Θεό που μεγάλωσα σε μια εποχή που τα φάρμακα αυτά δεν είχαν εφευρεθεί ακόμα.

Για μένα, το πρόβλημά σου φαίνεται λίγο πιο απλό από ό,τι δείχνει. Θέλω να πω, αν το είχα εγώ, απλώς θα πήγαινα να αγοράσω μια τεράστια λεμονάδα και θα την έπινα όλη με τη μια ή θα πήγαινα να κολλήσω το στόμα μου κάτω από τη βρύση της τουαλέτας μερικά λεπτά πριν πάω για το τσεκ-απ –η βιολογική ανάγκη θα υπερέβαινε κάθε ψυχολογικό φραγμό. Από την άλλη, το ότι ένας γιατρός σου έγραψε ένα φάρμακο, σου δίνει περισσότερα επιχειρήματα για να μπορέσεις να πολεμήσεις στο δικαστήριο τους πρώην εργοδότες σου, οπότε από αυτή την άποψη, καλά έκανες και τα πήρες.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, νομίζω ότι το πρόβλημα είναι απλούστερο από τη θεραπεία. Κάποτε, μια φίλη μου που σπούδαζε κλινική ψυχολογία, μου είχε μιλήσει για τις παρενέργειες που έχουν τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη δουλειά της και της είπα ότι αυτά που έλεγε ακούγονταν σαν να προσπαθείς να κουρδίσεις ένα πιάνο χρησιμοποιώντας μια βαριά: μπορεί να καταφέρεις να κουρδίσεις τη μια χορδή, όμως θα κάνεις κομμάτια όλο το υπόλοιπο όργανο.

Παρόλα αυτά, θέλω να είμαι προσεκτικός: πιθανότατα υπάρχουν στιγμές που απαιτείται ιατρική λύση. Όμως για μένα, η απόφαση να στραφεί κανείς σ’ αυτή, είναι σαν την απόφαση να κηρύξεις πόλεμο. Είναι κάτι που πρέπει να το αφήσεις ως την τελευταία στιγμή, μέχρι τη στιγμή που δεν έχεις άλλες επιλογές. Κανείς δεν επρόκειτο να σταματήσει τους Ναζί χρησιμοποιώντας διπλωματία, οπότε έπρεπε να κηρυχτεί πόλεμος. Ωστόσο, αν δεν έχεις να κάνεις με κάποιον σαν τους Ναζί, καλύτερα να αποφύγεις τον πόλεμο –κάπως έτσι βλέπω τα αντικαταθλιπτικά και τα άλλα, παρόμοια φάρμακα.

[...]

Μπραντ Ουόρνερ – Κυριακή 4 Νοεμβρίου 2007

ΥΓ
Για τον Αμερικανό δάσκαλο του Βουδισμού, Σούρια Ντας, μπορείτε να βρείτε περισσότερα εδώ και εδώ. Το μυθιστόρημα Άλικο Γράμμα (The Scarlet Letter) του Ντάνιελ Χόθορν (Daniel Hawthorne) είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα της αμερικανικής λογοτεχνίας και μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα γι αυτό εδώ (παρεμπιπτόντως, έχει κυκλοφορήσει και στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Ίνδικτος).