Ο Γυμνός Πίθηκος (The Naked Ape)

Πριν αρχίσουμε, να πω κάνα-δυο πραγματάκια: τελευταία έχω λάβει πολλά email και σχόλια που εκφράζουν ανησυχίες για την οικονομική μου κατάσταση. Ζητάω συγνώμη αν έκανα κάποιους να ανησυχήσουν, όμως η οικονομική μου κατάσταση είναι μια χαρά προς το παρόν. Προσπαθώ να ξεφορτωθώ κάποια πράγματα επειδή έχω υπερβολικά πολλά *, όχι επειδή χρειάζομαι τα λεφτά. Ακόμα έχω δουλειά, τουλάχιστον προς το παρόν –και αν/όταν η δουλειά μου τελειώσει, θα βρω άλλη.

Τον τελευταίο καιρό, όταν κάνω Ζαζέν, έχω πιάσει τον εγκέφαλό μου να εφευρίσκει καταπληκτικά σενάρια βασισμένος σε ελάχιστα ερεθίσματα. Ξαφνικά πετάγεται μες το μυαλό μου μια ιδέα, Κύριος οίδε από πού, και ακαριαία δημιουργούνται ολόκληροι διανοητικοί κόσμοι –κάτι σαν το Μπιγκ Μπανγκ ένα πράμα. Έχω μάλιστα πιάσει τον εαυτό μου να εμπλέκεται σε ολόκληρες φανταστικές συζητήσεις γύρω από εντελώς φανταστικά πράγματα και επειδή όλο αυτό το κόλπο συμβαίνει στο επίπεδο του υποσυνείδητου, δεν μπορώ καν να κάνω σχόλια γύρω από τη φύση ή το αντικείμενο των συζητήσεων αυτών, επειδή δε δείχνουν να έχουν ούτε φύση, ούτε αντικείμενο. Μόνο όταν πάρουν σχήμα και μορφή μπορώ να τα συσχετίσω με κάτι και ακόμα και τότε, ο συσχετισμός είναι αυθαίρετος –πρόκειται απλώς για μια αντίδραση που γίνεται από συνήθεια και που λαμβάνει χώρα σε πολύ βαθύ επίπεδο. Δεν πρέπει λοιπόν να εκπλήσσομαι όταν βλέπω ανθρώπους να εφευρίσκουν απίστευτα φανταστικά σενάρια γύρω απ’ τη ζωή μου, βασισμένοι σε μια-δυο τυχαίες προτάσεις που διαβάζουν σ’ ένα μπλογκ. Τέλος πάντων, σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον σας, όμως δε συντρέχει λόγος ανησυχίας.

Το τελευταίο αγαπημένο μου βιβλίο είναι το The Naked Ape: A Zoologist's Study of the Human Animal (Ο Γυμνός Πίθηκος: Μια Ζωολογική Μελέτη Γύρω Από το Ζώο που Λέγεται Άνθρωπος) του Ντέσμοντ Μόρις (Desmond Morris), το οποίο το βρήκα σε ένα υπαίθριο βιβλιοπωλείο στο Γκρίνουιτς Βίλατζ. Το ήξερα εκ φήμης ως ένα από αυτά τα κλασσικά βιβλία που υποτίθεται ότι είναι πολύ καλά, όμως δεν ήξερα τίποτα άλλο σχετικά.

Το τελείωσα πριν από κάνα μισάωρο και νομίζω ότι είναι καταπληκτικό. Νομίζω ότι όσοι ενδιαφέρονται για τον Βουδισμό θα ήταν προτιμότερο να διάβαζαν βιβλία όπως το The Naked Ape αντί για διάφορες τρικυμίες εν κρανίω που κυκλοφορούν στα ράφια των μεγάλων βιβλιοπωλείων κάτω από την ταμπέλα «μεταφυσική». Ο συγγραφέας, ο Ντέσμοντ Μόρις, είναι ένας Βρετανός ζωολόγος ο οποίος κοιτάζει με τα μάτια του ζωολόγου τα ανθρώπινα όντα και εξετάζει τον άνθρωπο σαν ένα ζώο, σαν ένα μυαλωμένο σαρκοβόρο σχεδόν άτριχο υπό-είδος των πρωτευόντων θηλαστικών. Τα συμπεράσματά του, τουλάχιστον στην πλειονότητά τους, δείχνουν απολύτως έγκυρα και αρθρώνει πολύ ξεκάθαρα, πολλά πράγματα που έχω συναντήσει κι εγώ στη δική μου άσκηση. Απ’ ό,τι φαίνεται, πολλοί ήταν εκείνοι που αισθάνθηκαν άβολα όταν πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο, το 1967, και με μια ματιά καταλαβαίνει κανείς το γιατί. Αντί να παρουσιάζει την ανθρωπότητα ως υψηλά, πνευματικά πλάσματα στριμωγμένα μέσα σε δύσμορφα υλικά σώματα, μας παρουσιάζει σαν αυτό που πραγματικά είμαστε: σαν ένα πολύ πετυχημένο είδος πιθήκου.

Φυσικά, σύμφωνα με τη βουδιστική αντίληψη, οι άνθρωποι δεν είναι απλώς ζώα. Όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν είμαστε καθόλου ζώα –σημαίνει ότι είμαστε κάτι διαφορετικό από τα άλλα ζώα. Από την άλλη, και οι ελέφαντες είναι διαφορετικοί από τα άλλα ζώα και το ίδιο συμβαίνει με τα θαλάσσια σαλιγκάρια, τους σκορπιούς και όλα τα άλλα πλάσματα. Όπως και όλα τα άλλα πλάσματα, έχουμε μια υλική και μια μη υλική πλευρά, όμως (και πάλι σύμφωνα με τη βουδιστική αντίληψη), οι πλευρές αυτές είναι στην ουσία μια. Το ότι είμαστε ιδιαίτερα πετυχημένα πρωτεύοντα (με μεγαλύτερα τσουτσούνια και βυζάκια από ό,τι τα άλλα πρωτεύοντα ξαδέλφια μας, παρεμπιπτόντως) είναι μέρος της πνευματικής μας φύσης. Για σκεφτείτε το αυτό λίγο καλύτερα!

Το κεφάλαιο του Μόρις σχετικά με τη μάχη, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Σχεδόν όλα όσα έγραψα στο τελευταίο μου άρθρο στα Suicide Girls, έχουν την αφετηρία τους στην ίδια αντίληψη που εκφράζει κι αυτός εκεί **. Εξηγεί μάλιστα το πώς λειτουργεί το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό νευρικό μας σύστημα, περίπου με τον ίδιο τρόπο που τα εξηγεί και ο Γκούντο Νισιτζίμα. Η άποψη του Νισιτζίμα είναι ότι η άσκηση του Ζαζέν, εξισορροπεί τα δύο αυτά αντίθετα μισά του αυτόνομου νευρικού μας συστήματος και ότι αυτό που λέει ο Ντόγκεν περί «εγκατάλειψης του σώματος και του νου», είναι στην ουσία αυτή ακριβώς η εξισορρόπηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Ο Μόρις δεν αναφέρεται πουθενά στο Ζαζέν, προφανώς –αμφιβάλλω αν έχει καν την παραμικρή ιδέα περί Ζαζέν.

Επίσης, πολύ ενδιαφέρον είναι και το κεφάλαιο που αναφέρεται στην ανακούφιση. Ο Μόρις συγκρίνει την ανάπτυξη της ιατρικής στους ανθρώπους με το ένστικτο της περιποίησης (μ’ άλλα λόγια, του ξεψειρίσματος) που βλέπει κανείς στα άλλα πρωτεύοντα. Οι περισσότερες από τις ασθένειές μας, συνεχίζει, δεν προέρχονται από πραγματικούς τραυματισμούς ή από μικρόβια αλλά από την πολύ βαθιά ανάγκη μας, να μας ξεψειρίζουν οι άλλοι γυμνοί πίθηκοι –αυτό το είχα σκεφτεί κι εγώ πολλές φορές, όμως ποτέ δεν κατάφερα να το πω τόσο καλά όσο το λέει ο Μόρις. Αυτό, παρεμπιπτόντως, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και πραγματικές ασθένειες. Υπάρχουν. Όμως καλά θα κάναμε να κοιτάξουμε προσεκτικά και να δούμε από πού πηγάζουν.

Τέλος πάντων, το βιβλίο είναι καλό. Πηγαίνετε να το πάρετε.

[...]

* Αν και νομίζω ότι γενικά έχω πολύ λιγότερα από τους περισσότερους ανθρώπους της ηλικίας μου που γνωρίζω. Νομίζω ότι η φύση των δικών μου πραγμάτων είναι που τα κάνει να φαίνονται περισσότερα. Ο φίλος μου ο Μπομπ, που επίσης έχει ένα κάρο παιχνίδια με τέρατα κ.λπ., λέει «Το διαμέρισμά μου, μοιάζει με το διαμέρισμα ενός 13χρονου που μόλις κέρδισε το Λότο» –κάπως έτσι είναι και το δικό μου.

** Το κομμάτι αυτό, ωστόσο, το έγραψα πολύ πριν πάρω το βιβλίο. Και πώς γίνεται τόσο λίγοι από αυτούς που έγραψαν σχόλια να πρόσεξαν αυτό που έγραψα, ότι δηλαδή είναι κρίμα που ακόμα χρειαζόμαστε τεράστιους στρατούς για να προστατεύουν τις ελευθερίες μας; Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει αν πρόκειται να επιβιώσουμε ως είδος, όμως δε θα αλλάξει αν δεν το παραδεχτούμε. Τέλος πάντων, φαντάζομαι ότι οι ειρηνιστές γουστάρουν να τα παίρνουν με διάφορα πράγματα και να τσακώνονται με αυτούς που διαφωνούν μαζί τους***.

*** Ειρωνεία, ε;

Μπραντ Ουόρνερ – Κυριακή 9 Σεπτεμβρίου 2007

ΥΓ
Η στήλη στα Suicide Girls που αναφέρεται στο κείμενο, υπάρχει εδώ.