Αντί προλόγου -συνέχεια

Εδώ ξανά, λίγες ώρες πριν την ανάσταση. Όπως έλεγα και εχθές, το Ζεν, καίτοι η πιο γνωστή σχολή/παρακλάδι του Βουδισμού, είχε μια περίεργη τύχη στη Δύση –και από ό,τι καταλαβαίνω, και στην Ανατολή, τουλάχιστον για τα δεδομένα του περισσότερου κόσμου. Βεβαίως, το πολιτισμικό χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης είναι γνωστό και, βεβαίως, σχεδόν όλα τα φαινόμενα από τα μέρη εκείνα έχουν τύχει παρεξηγήσεων στη Δύση (μετά από είκοσι και χρόνια εμπλοκής με τις πολεμικές τέχνες, μπορώ να σκεφτώ αμέτρητες ανοησίες που όλοι θεωρούν «αλήθειες»). Πιστεύω, ωστόσο, ότι η παρανόηση γύρω από τον Βουδισμό Ζεν, πέραν του ότι είναι αρκετά παλιότερη από άλλες, ευθύνεται και για πολλές από αυτές.

Το βασικό πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, εστιάζεται στο ότι η βάση του Ζεν είναι υπερβολικά απλή για να θεωρηθεί έγκυρη, τουλάχιστον για τα σύνθετα μυαλά μας. Έχοντας περάσει αιώνες επί αιώνων ανάλυσης και σύνθεσης και έχοντας διαμορφώσει μια εικόνα για το πώς είναι τα πράγματα, αδυνατούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι οι απαντήσεις που ψάχνουμε μπορεί να βρίσκονται μπροστά στα μάτια μας και μάλιστα χωρίς να είναι καν κρυμμένες. Επιπλέον, έχοντας υπερβολικά μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας, μας δυσκολεύει αφάνταστα μια φιλοσοφία/κοσμοθεωρία η οποία αφενός δεν θέλει να μας χαϊδέψει και αφετέρου μας λέει ότι όλο μας το κατασκεύασμα είναι σαθρό.

Από την άλλη μεριά, η Ανατολή είναι τόσο εξωτική! Αντίθετα με τους ιερείς των δικών μας κοινωνιών, οι ιερείς/μοναχοί/δάσκαλοι του Ζεν, με τα απέριττα ράσα τους, τα ξυρισμένα τους κεφάλια, τον σιωπηλό τους διαλογισμό και τις σουρεαλιστικές ερωτήσεις και απαντήσεις τους, ανταποκρίνονται καλύτερα στα πρότυπά μας περί «υπερβατικής» σοφίας –αφού είμαστε κάτι τόσο εξαιρετικό, χρειαζόμαστε έναν μηχανισμό απαντήσεων εξίσου ξεχωριστό και μοναδικό. Και τον βρίσκουμε, μεταξύ άλλων, στο Ζεν –ή έτσι νομίζουμε. Μια ανάγνωση στα κείμενα του Κέρουακ (του ανθρώπου που ευθύνεται κατά πολύ για τη δημοτικότητα του Ζεν στη Δύση, τουλάχιστον σε ορισμένους κύκλους), αρκεί για να αντιληφθεί κανείς πόσο ανάγκη είχαν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης για μια εξ’ ανατολών σοφία. Μόνο που ακόμα και η ελάχιστη σχέση με τον πραγματικό Βουδισμό, αρκεί για να αντιληφθεί και πόσο έξω είχαν πέσει.

Αυτό που βρήκα τρομερά ελκυστικό τόσο στον Μπραντ Ουόρνερ, όσο και στον δάσκαλό του, τον Γκούντο Νισιτζίμα (και εν συνεχεία στον δικό του δάσκαλο, τον θρυλικό Κόντο Σαουάκι και από εκεί στον Ντόγκεν και στον Ναγκαρτζούνα), είναι η χάρντκορ προσέγγισή τους: ο Βουδισμός δεν είναι άνετα λευκά ρούχα και γεμάτη χάρη σλόου-μόσιον κίνηση σε κάποια παραλία. Είναι πειθαρχία, βαριεστιμάρα, απογοήτευση, αμφιβολία, κοινή λογική –μ’ άλλα λόγια, καθημερινότητα. Ο βουδιστικός Ντάρμα, η μέθοδος, (αλλά και ο κόσμος) δεν είναι κάποιο υπερβατικό μονοπάτι, φτιαγμένο από χρυσαφιά τούβλα και προορισμένο για τους φωτισμένους άξιους, αλλά ένα στενάκι στα Εξάρχεια στρωμένο με σπασμένες πλάκες, με γκράφιτι στους τοίχους και πατημένα αποτσίγαρα που μπορεί να το περπατήσει καθένας, αρκεί να το θελήσει και να είναι διατεθειμένος να σπάσει τ’ αρχίδια του σε μικρά-μικρά κομματάκια.

Φώτιση δεν υπάρχει, προορισμός δεν υπάρχει, μετενσάρκωση δεν υπάρχει. Το μόνο που υπάρχει είναι η πράξη, εδώ και τώρα -αυτός είναι ο Ντάρμα του Βούδα όπως τον αντιλαμβάνεται ο Ντόγκεν και τον εκφράζει (μεταξύ άλλων) ο Ουόρνερ. Όμως, αυτό είναι που κατά την άποψή μου, κάνει αυτή την προσέγγιση άξια λόγου. Επειδή είναι κοντά μας, δίπλα μας. Μπορούμε όχι να τη δούμε, να την αγγίξουμε ή να τη γευτούμε (ο κόσμος όπως τον προσλαμβάνουμε μέσω των αισθήσεών μας, είναι εξίσου ψεύτικος με τον κόσμο όπως τον κατασκευάζουμε με τις ιδέες μας): μπορούμε να τη ζήσουμε, να τη βιώσουμε. Είναι δυνατόν να μείνει κανείς ασυγκίνητος από μια τέτοια προσφορά;

Προφανώς και μπορεί –απόδειξη ότι η πλειονότητα των ανθρώπων, προτιμάει τον «άλλο» Βουδισμό, τον εξωτικό. Και γι αυτό έχουμε φτάσει, σήμερα, δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά τον θάνατο του Γκαουτάμα Βούδα, να μην αντιλαμβανόμαστε ακριβώς αν ο Βουδισμός είναι θρησκεία ή φιλοσοφία, ποια είναι η διαφορά -if any- μεταξύ θρησκείας και φιλοσοφίας, τι σημαίνει «Μεσαία Οδός», γιατί το Ζαζέν δεν είναι διαλογισμός και γιατί Ζεν χωρίς Ζαζέν δεν είναι Ζεν. Προσωπική μου πεποίθηση, είναι ότι η ματιά του Ουόρνερ και των δασκάλων του, μπορεί να δώσει ορισμένες απαντήσεις οι οποίες καίτοι πολύ διαφορετικές από αυτές που νομίζουμε ότι θέλουμε, μπορεί να είναι αυτές που χρειαζόμαστε. Οι αντιδράσεις σας θα δείξουν αν συμφωνείτε μαζί μου.

Μια τελευταία επισήμανση αυτοαναφορικού χαρακτήρα: Παρά το ότι έχω περάσει παραπάνω από τη μισή μου ζωή γράφοντας, θα προσπαθήσω να διατηρήσω στις σελίδες αυτές τα δικά μου κείμενα στο μίνιμουμ. Αφενός επειδή στόχος μου δεν είναι να πω τις δικές μου απόψεις (για τον Βουδισμό και γενικότερα) και αφετέρου, επειδή ο Ουόρνερ μπορεί να μιλήσει πολύ καλύτερα και πολύ αποτελεσματικότερα. Μ’ άλλα λόγια, τα δύο αυτά πρωτότυπα πρώτα ποστ θα είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας για το Hardcore Zen Gr. Όποιος ενδιαφέρεται σώνει και ντε να μάθει τις δικές μου απόψεις και να τις συζητήσουμε, είμαι στη διάθεσή του αλλά εκτός μπλογκ –πάει να πει, καλό είναι τα τυχόν σχόλια να σχετίζονται με τα μεταφρασμένα κείμενα του Μπραντ Ουόρνερ και όχι με εμένα ή τις, όποιες, απόψεις μου.