Sunday, April 26, 2009

Η παρακάτω δήλωση δε στηρίζεται από το Ζεν


Πρόσφατα, κοίταζα τα σχόλια σε ένα μπλογκ με θέμα το Ζεν και είδα ένα που έλεγε κάτι του στιλ «Ο Μπραντ Ουόρνερ δίνει συχνά την εντύπωση ότι οι προσωπικές του ιδιοσυγκρασίες στηρίζονται από το Ζεν». Το συγκεκριμένο σχόλιο μου φάνηκε εξόχως παράλογο, όμως πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αναφερθώ σ’ αυτό, επειδή μου φαίνεται ότι δημιουργεί για το Ζεν ορισμένες εντυπώσεις που δε στηρίζονται από την πραγματικότητα.

Ομολογώ ότι άργησα κάπως να πιάσω τι έλεγε ο σχολιαστής. Θέλω να πω, προφανώς καταλαβαίνω την πρόθεσή του –ο άνθρωπος ήθελε να πει ότι ο Μπραντ παραπλανά τον κόσμο (πιθανώς όντας παραπλανημένος και ο ίδιος) και ότι θα πρέπει να προσέξουμε πολύ μπας και πιστέψουμε ότι αυτά που λέει είναι πραγματικά Ζεν. Συμφωνώ απολύτως στο ότι όλοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί ως προς το πιστέψουν αυτά που λέω, αν και δε θα παραπλανούσα εκ προθέσεως ποτέ και κανέναν. Πιστεύω ότι ο μέσος άνθρωπος, όταν διαβάσει το παραπάνω σχόλιο, θα σκεφτεί κάτι του τύπου «Τον μπαγάσα τον Μπραντ! Προσπαθεί συνεχώς να κάνει τους άλλους να πιστέψουν ότι αυτά που λέει στηρίζονται από το Ζεν, ενώ στην πραγματικότητα, πρόκειται απλώς για τη δική του, αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά!»

Το παράλογο στη δήλωση αυτή, δεν είναι οι υπαινιγμοί γύρω από το άτομό μου, αλλά οι υπαινιγμοί ότι υπάρχουν δηλώσεις, αντιλήψεις, τρόποι συμπεριφοράς κ.λπ. (δικά μου ή οποιουδήποτε άλλου) που να στηρίζονται από το Ζεν και άλλα που δεν στηρίζονται. Τι σημαίνει, ωστόσο, «στηρίζονται από το Ζεν»;

Αυτό που υπαινίσσεται ο σχολιαστής, είναι ότι κάπου στον κόσμο υφίσταται κάτι που το αποκαλούμε «Ζεν» και το οποίο διαθέτει μια υπόσταση πέρα από τα άτομα που έχουν εγκριθεί από τις διάφορες γενεαλογίες για να διδάξουν Ζεν. Δεν υφίσταται –αλλά αυτό, βεβαίως, δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θα ήθελαν να υφίσταται.

Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει στη Δύση μια άδηλη κίνηση από κάποιους να προσπαθήσουν να προσδιορίσουν και να συγκεκριμενοποιήσουν αυτό το νεφελώδες πράγμα που λέγεται «Ζεν» και που υπάρχει πέρα από εμάς που το διδάσκουμε και που ασκούμαστε σ’ αυτό. Το αποτέλεσμα της εν λόγω προσπάθειας , είναι ένα τουρλουμπούκι από ιδέες παρμένες από τον Ν.Τ. Σουζούκι (DT Suzuki), τον Άλαν Ουάτς (Alan Watts) και διάφορους άλλους μελετητές που έγραψαν βιβλία γύρω από το Ζεν, από το τι λένε ότι είναι το Ζεν κάποιες άλλες εκδόσεις όπως το Tricycle και το Shambala Sun, από αυτά που βλέπαμε στην παλιά σειρά Κουνγκ Φου και στον Πόλεμο των Άστρων, από αυτά που λέει για το Ζεν ο Ρίτσαρντ Γκιρ κ.λπ., κ.λπ. Παρουσιάζεται λοιπόν στη Δύση μια όχι καλά καθορισμένη αλλά γενικά αποδεκτή εικόνα για το τι είναι και τι δεν είναι «Ζεν», όμως αναρωτιέμαι αν αυτή η εικόνα είναι πραγματική. Επιπλέον, έχουμε την τάση να συγκρίνουμε αυτά που ακούμε από πραγματικούς δασκάλους του Ζεν με τη δική μας εικόνα για το τι θα όφειλε να είναι το Ζεν και όποτε υπάρχει κάποια ανακολουθία, τείνουμε να προτιμάμε τις δικές μας ιδέες για το τι πρέπει να είναι το Ζεν.

Έχουμε μια μακρά παράδοση να προσπαθούμε να κωδικοποιούμε τις θρησκείες και τις φιλοσοφίες μας –αυτό προσπάθησαν να κάνουν οι πατέρες του φορέα που αργότερα έγινε η Καθολική Εκκλησία, όταν επέλεξαν ποια ευαγγέλια είναι ορθόδοξα και ποια όχι. Η Καθολική Εκκλησία διοικείται από ένα σώμα το οποίο για δουλειά του να εξετάζει και να εγκρίνει συγκεκριμένες θέσεις/δηλώσεις που γίνονται εκ μέρους της Εκκλησίας. Οι κυβερνήσεις και οι μεγάλες εταιρείες λειτουργούν με ανάλογο τρόπο –δεν μπορώ να πω ό,τι θέλω γύρω από τα δικαιώματα των ταινιών που παράγει η εταιρεία στην οποία εργάζομαι αν δεν πάρω πρώτα την έγκριση της διοίκησης.

Για να λέμε την αλήθεια, βέβαια, ακόμα και στις περιπτώσεις αυτές, δεν υπάρχει στην ουσία κάποιο νεφελώδες πράγμα το οποίο μπορούμε να αποκαλέσουμε «καθολικισμό», «κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών» ή «εταιρεία Όσκαρ Μάγιερ» (Oscar Meyer Corporation) και το οποίο υφίσταται πέρα από τους ανθρώπους που απαρτίζουν τους συγκεκριμένους οργανισμούς. Απλώς προσποιούμαστε ότι υφίσταται. Η διαφορά στο Ζεν, είναι ότι δεν προσπαθούμε να προσποιηθούμε για τίποτα και όταν συνειδητοποιούμε ότι το κάνουμε, σταματάμε. Συνεπώς, δε θα έπρεπε να υπάρχει κανείς που να προσποιείται ότι υφίσταται κάποιο Ζεν ή κάποιος Βουδισμός πέρα από τους ίδιους τους ασκούμενους στο Ζεν και τους βουδιστές.

Παρόλα αυτά, η βουδιστική φιλοσοφία (ή το Ζεν ή ό,τι όπως αλλιώς θέλετε τέλος πάντων), είναι μόνο μια. Ένας άνθρωπος που ασκείται χρόνια σ’ αυτή, μπορεί να αναγνωρίσει τι είναι Βουδισμός και τι δεν είναι. Όμως η αναγνώριση αυτή είναι κάτι το αδιόρατο –δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια και δεν μπορεί να περιοριστεί από κάποιους κανόνες. Ξέρεις τι είναι ο Βουδισμός, όπως ξέρεις ότι έχεις ισορροπήσει ένα μολύβι στο δάχτυλό σου και ξέρεις ότι έχεις χάσει την ισορροπία αυτή, όταν το μολύβι πέσει κάτω.

Αν έδωσα ποτέ την εντύπωση ότι τα πράγματα που λέω και κάνω, στηρίζονται κατά κάποιον τρόπο από κάποιο νεφελώδες πράγμα που λέγεται Ζεν και που υπάρχει κάπου στη στρατόσφαιρα, ζητώ συγνώμη. Ποτέ δεν προσπάθησα σκόπιμα να κάνω κάτι τέτοιο. Άσε που δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα.

Μπραντ Ουόρνερ – Τρίτη 17 Οκτωβρίου 2006

Σ.τ.Μ. Όσοι ενδιαφέρονται για περισσότερα στοιχεία γύρω από κάποιες αναφορές του κειμένου, μπορούν να τις αναζητήσουν παρακάτω:

Περιοδικό Tricycle
Περιοδικό Shambhala Sun
Ν.Τ. (Ντάισετς Τεϊτάρο) Σουζούκι
Άλαν Ουάτς
Κουνγκ Φου (τηλεοπτική σειρά)
Εταιρεία Όσκαρ Μάγιερ

No comments: