Τι Στον *Μπιπ* Ξέρω (από Νιου Έιτζ ταινίες);

[Σ.τ.Μ. Το κείμενο αυτό, καθώς και τα επόμενα δύο είναι από το παλιό σάιτ του Μπραντ Ουόρνερ (http://homepage.mac.com/doubtboy/). Ο λόγος που τα περιλαμβάνω, είναι επειδή αναφέρονται στο ποστ με τίτλο «Γάτος και Μάγκας». Το στιλ γραφής είναι χαρακτηριστικό του Μπραντ Ουόρνερ και, κατά τη γνώμη μου, άπτονται θεμάτων που ενδιαφέρουν τους αναγνώστες των σελίδων αυτών.]

Έχω αρχίσει λοιπόν να τσεκάρω τι περνάει για Βουδισμός εδώ στις Η.Π.Α. και σε δύο από τις διαλέξεις που παρακολούθησα, οι δάσκαλοι σύστηναν ανεπιφύλακτα την ταινία What The Bleep Do We Know (Τι Στον *Μπιπ* Ξέρουμε). Σκέφτηκα λοιπόν ότι πρέπει να πα’ να δω κι εγώ αυτήν την ταινία που οι Αμερικανοί Βουδιστές Δάσκαλοι θεωρούν τόσο καταπληκτική και πήγα εχτές.

Προσωπικά, δυσκολεύομαι να αισθανθώ την έκσταση που αισθάνθηκαν οι εν λόγω βουδιστές. Για μένα, το War of the Gargantuas παραμένει πολύ καλύτερη βουδιστική ταινία. Σοβαρολογώ.

Η ταινία, μου ψιλό-θύμισε τα έργα του συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Φίλιπ Κ. Ντικ (Philip K. Dick) –ο Ντικ βάσισε πολλά από τα μυθιστορήματά του σε ορισμένες πολύ βαθιές και σημαντικές φιλοσοφικές ιδέες, μόνο που στη συνέχεια γέμισε τα ίδια αυτά βιβλία, με λιγδιάρικα πλάσματα από τα φεγγάρια του Δία και με ευφυείς, αλλά επαναστατημένες, οικιακές συσκευές. Βεβαίως, το όλο πράγμα ήταν μια χαρά επειδή ο αναγνώστης έβλεπε εξ αρχής ποιες ιδέες παρουσίαζε ο συγγραφέας σαν ενδιαφέρουσες εικασίες για τη φύση της πραγματικότητας και ποιες ήταν απλώς επιστημονικοφανταστική πλάκα. Όμως ο Ντικ έγραψε και ορισμένα καθαρά φιλοσοφικά έργα τα οποία, δυστυχώς, είναι πολύ απογοητευτικά επειδή βλέπει κανείς ξεκάθαρα ότι ο ίδιος δεν μπορούσε πάντοτε να διαχωρίσει ποιες ήταν οι πραγματικά βαθιές ιδέες και ποια τα αποκυήματα της φαντασίας του. Το ίδιο συμβαίνει και με την ταινία αυτή: Για κάθε καλή ιδέα που εμφανίζουν, ξαμολάνε και άλλες δέκα οι οποίες ποικίλλουν από «ενδιαφέρουσες από πλευράς επιστημονικής φαντασίας αλλά μάλλον άσχετες» μέχρι «νιού έιτζ βλακείες».

Καθώς η ταινία προχωράει, οι δημιουργοί της μας παρουσιάζουν μια σειρά από στοχαστές όμως μέχρι το τέλος, δε μας λένε ποιοι είναι οι στοχαστές αυτοί –υποθέτω ότι αυτό συμβαίνει για να μας αναγκάσουν να κρίνουμε τις ιδέες καθαυτό αντί να εντυπωσιαστούμε από τα διαπιστευτήρια του εκάστοτε εκφραστή τους. Προσέξτε όμως, γιατί ένα μέλος της ομάδας είναι κάπως περίεργη υπόθεση: ενώ οι περισσότεροι ομιλητές είναι διακεκριμένοι επιστήμονες, φιλόσοφοι και θεολόγοι, ο ένας υποτίθεται ότι είναι κάποιο πνεύμα το οποίο μιλάει δια στόματος ενός ατόμου που φέρεται ως μέντιουμ. Όσο παιζόταν η ταινία, όποτε εμφανιζόταν στην οθόνη το άτομο αυτό, κούναγα το κεφάλι μου και σκεφτόμουν «Τι στον *μπιπ* δίπλωμα έχει αυτός ο κόπανος;», όμως απ’ ό,τι φαίνεται οι δημιουργοί της ταινίας δεν μπόρεσαν να διαχωρίσουν μεταξύ των φαντασιώσεων του εν λόγω προσώπου και των, κατά περίπτωση, πολύ σημαντικών θεωριών που εξέφραζαν πολλοί από τους άλλους ομιλητές * (βλ. τέλος του κειμένου).

Δεν κράτησα σημειώσεις ενώ έβλεπα την ταινία, οπότε δεν μπορώ να πω συγκεκριμένα ποιες ιδέες μου άρεσαν και ποιες ήταν απλώς χαζές. Μου άρεσαν πολλοί από τους προβληματισμούς που έθεσαν αρκετοί από τους ομιλητές σχετικά με το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και πώς οι μορφότυποι/μοντέλα σκέψης που έχουμε συνηθίσει μπορούν να αναγκάσουν τον εγκέφαλό μας να βλέπει τον κόσμο με έναν τρόπο που στις περισσότερες, αν όχι σε όλες, τις περιπτώσεις, δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να το αντιληφθεί και να το κατανοήσει κανείς αυτό –είναι κάτι που το παρατηρείς και μόνος σου μέσω της διαδικασίας της άσκησης Ζαζέν και είναι καλό ότι μπορεί να στηριχτεί και επιστημονικά (χώρια που το παρουσιάζουν και με μερικά πολύ ζόρικα γκράφικς). Επίσης, μου άρεσε ότι ορισμένοι από τους ομιλητές έδειχναν να έχουν μια έστω και στοιχειώδη αντίληψη της βουδιστικής ιδέας ότι «η μορφή είναι κενότητα και η κενότητα είναι μορφή» –δηλαδή της ιδέας ότι ο εσωτερικός μας κόσμος και το υλικό σύμπαν είναι αλληλεξαρτώμενα και ότι το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Φαίνεται, ωστόσο, ότι αυτό που δεν μπορούν να δουν είναι ότι ο διαχωρισμός μεταξύ των δύο είναι τεχνητός και ότι το ένα είναι, στην πραγματικότητα, το άλλο. Τέλος, μου άρεσε ότι πολλοί από τους ομιλητές αμφισβητούσαν την ύπαρξη ενός μόνιμου εαυτού ή ψυχής και την ύπαρξη ενός Θεού ο οποίος με κάποιον τρόπο παραμένει εκτός του σύμπαντος που δημιούργησε. Και πάλι, όμως, δεν είμαι ακριβώς σίγουρος για το πού το πήγαιναν με τις αντιλήψεις τους αυτές.

Ορισμένοι τύποι στην ταινία μιλούσαν για το πώς η πραγματικότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό που μπορούμε ποτέ να συλλάβουμε και έλεγαν ότι πρέπει να προσέχουμε πολύ όταν σκεφτόμαστε ότι η αντίληψή μας περί πραγματικότητας είναι απολύτως ξεκάθαρη, δεδομένου ότι στην ανθρώπινη ιστορία, οποτεδήποτε οι άνθρωποι πίστευαν ότι κάτι είναι απολύτως αληθινό, έπαιρναν τα’ αρχίδια τους. Ένας τύπος, πρότεινε την άποψη ότι η θρησκεία (όχι μια συγκεκριμένη θρησκεία αλλά η ίδια η θρησκεία ως δύναμη μέσα στην ανθρώπινη συνείδηση) έχει κάνει μεγάλη ζημιά στην ανθρωπότητα και πρόσθεσε «και μεγάλη ζημιά στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου» –κάτι το οποίο το είχα πει κι εγώ από τις σελίδες αυτές τον Σεπτέμβριο του 2001. Τότε, διάφοροι αναγνώστες έπεσαν επάνω μου και άρχισαν να φωνάζουν, γεγονός που με έκανε να αποφασίσω ότι ίσως ο κόσμος να μην είναι έτοιμος να ακούσει κάτι τέτοιο.

Αυτό που δεν μου άρεσε από την ταινία, ήταν πολλά από αυτά που λέγονταν για την υποτιθέμενη δύναμη της σκέψης και για το πώς η σκέψη ή η καθαρή συνειδητότητα μπορεί με κάποιον τρόπο να γεννήσει την υλική πραγματικότητα. Βεβαίως, αυτά τα έλεγε συνήθως το πνεύμα μέσω του μέντιουμ, όμως μου φάνηκε ότι τα πίστευαν και αρκετοί από τους επιστήμονες. Στην πραγματικότητα, η σκέψη δεν είναι και τόσο σημαντική –σημαντική είναι η βιωματική πλευρά της πραγματικότητας και η σκέψη δεν είναι παρά το πιο ελάχιστο κλάσμα της πλευράς αυτής. Εν τέλει, η συνειδητότητα δεν υπάρχει στ’ αλήθεια –είναι απλώς άλλη μια από τις ιδέες μας.

Πολλή συζήτηση (για τα γούστα μου) γινόταν επίσης για την ύπαρξη παραλλήλων συμπάντων. Αν και η συγκεκριμένη ιδέα μου αρέσει πολύ ως βάση για επιστημονική φαντασία, δεν πιστεύω ότι έχει καμιά θέση στη σοβαρή φιλοσοφία. Στην τελική, ακόμα και αν είναι αλήθεια, τι σχέση μπορεί να έχει με οτιδήποτε το ότι ίσως σε κάποιο άλλο σύμπαν ο Κένεντι είναι ακόμα ζωντανός και ο Τζον Κέρι νίκησε στις εκλογές του 2004; Καθόμαστε και συζητάμε για φαντασία, ενώ θα έπρεπε να κοιτάμε τη φύση της πραγματικότητας στην οποία όντως ζούμε –χώρια που έχω τις επιφυλάξεις μου για κάτι φωτογραφίες που έδειχναν στην ταινία: ήταν κάτι μόρια νερού τα οποία υποτίθεται ότι μεταμορφώθηκαν αφού τα ευλόγησαν μοναχοί Ζεν –αλήθεια; Έχω αρχίσει και σκέφτομαι μήπως πλέον έχω τη δύναμη να μεταμορφώσω το νερό της βρύσης σε γκαζόζα.

Το πρόβλημα που έχω με τους βουδιστές στην Αμερική οι οποίοι πιστεύουν ότι η ταινία είναι καταπληκτική, δεν είναι ότι δε θα βρει κανείς σ’ αυτή κάποιες πραγματικές αλήθειες. Είναι με την αντίληψη ότι ο Βουδισμός είναι όλο πραγματικά βαθιές σκέψεις και ιδέες ή εντυπωσιακές εικασίες. Χάνουμε όλη την ουσία του βουδισμού αν πιστεύουμε ότι πρόκειται για έναν ακόμα τρόπο να ανακαλύπτουμε καινούριες και πιο κουλ ερμηνείες για το πώς λειτουργεί το σύμπαν –αυτά τα πράγματα έχουν τη χρησιμότητά τους, όμως δεν είναι εκεί το ζουμί.

Κατ’ εμέ, το πραγματικό ζουμί του Τι Στον *Μπιπ* (αν και η ίδια η ταινία μάλλον δεν το κατάλαβε) είναι όταν εξέφρασαν την υπόθεση ότι οι ανακαλύψεις της κβαντικής φυσικής μπορούν να οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε μια νέα μορφή ηθικής, η οποία στηρίζεται στην κατανόηση ότι εμείς οι ίδιοι είμαστε τελικά υπεύθυνοι για τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το ψαχνό (ή, αν είστε σαν κι εμένα, το τόφου) του βουδισμού: αν αυτά τα αρχίδια που επιτέθηκαν στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου καταλάβαιναν ότι αυτοί οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για την ύπαρξη της Μεγάλης Σατανικής Αμερικής, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Άσχετα με το σε τι καταστάσεις βρίσκεσαι μπλεγμένος, κάθε μια από τις καταστάσεις αυτές είναι κάτι που το δημιούργησες εσύ ο ίδιος –και αυτό, αγάπη μου, περιλαμβάνει τα πάντα, ακόμα και αυτά που νομίζεις ότι είναι εντελώς άσχετα από εσένα. Αν δε σου αρέσει ο πρόεδρος της χώρας ή ο πόλεμος που διεξάγεται (για να πιάσω ένα δημοφιλές παράδειγμα), προσπάθησε να καταλάβεις πώς τα δημιούργησες εσύ ο ίδιος. Κάθε βομβιστής αυτοκτονίας και κάθε βλάχος από το Τέξας που υπάρχει στην κυβέρνηση Μπους, είσαι εσύ. Όχι μεταφορικά –κυριολεκτικά. Δεν μπορεί να είναι κανένας άλλος.

Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι οι δημιουργοί της ταινίας δεν ήξεραν πώς να χειριστούν την πολύ σημαντική αυτή ιδέα με αποτέλεσμα να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το νόημά της είναι ότι πρέπει κανείς να σταματήσει να κλαίγεται και να αναλάβει την ευθύνη της ζωής του. Διότι μπορεί να υπάρχει κάπου πέρα ένα άλλο Σύμπαν στο οποίο ο γκόμενός σου δεν έκανε σεξ με την αδερφή σου στο ίδιο σου το κρεβάτι –ή κάτι παραπλήσιο. Ο τρόπος που το θέτουν είναι κάπως φλου και σολιψιστικός, σαν να λένε ότι ίσως στην πραγματικότητα δεν είσαι παρά ένας εγκέφαλος μέσα σε μια γυάλα, κάπου, και όλο το Σύμπαν που αντιλαμβάνεσαι είναι μια ψευδαίσθηση που δημιουργούν καλώδια καρφωμένα στον φλοιό σου.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν πρόκειται ποτέ να αντιληφθεί κανείς τις πλήρεις διαστάσεις μιας τέτοιας ιδέας μόνο με το να κάθεται και να τη σκέφτεται –η σκέψη δεν είναι τόσο ισχυρή. Η κατανόηση που χρειάζεσαι είναι πολύ πιο πέρα από κάθε σκέψη ή κατανόηση και το αστείο είναι ότι δε χρειάζεται να πάει κανείς πολύ μακριά για να φύγει πέρα από τη σκέψη και την κατανόηση. Οι μύξες στη μύτη σου είναι πολύ πέρα από κάθε σκέψη. Τα σπυράκια στο κούτελό σου είναι κάτι πέρα από αυτό που θα μπορέσεις ποτέ να κατανοήσεις –αυτό που χρειάζεται είναι Ζαζέν (και μάλιστα πολύ) προκειμένου να μπορέσεις να ξεκολλήσεις από αυτά τα μοντέλα/μορφότυπους σκέψης που έχεις συνηθίσει.

Γενικώς θα έλεγα ότι η ταινία ήταν εντάξει. Παρ’ όλα αυτά, μου άρεσε περισσότερο το Team America –εκεί είχε πιο πολλές μαριονέτες που έκαναν σεξ.

* ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΕΙΣΤΗΡΙΟΥ: Σύμφωνα με ένα πολύ ωραίο άρθρο από το salon.com, το μέντιουμ που είδα στην ταινία δεν μπήκε απλώς εμβόλιμο σε ένα κατά τα λοιπά αντικειμενικό πρότζεκτ. Απ’ ό,τι φαίνεται, το υποτιθέμενο πνεύμα/ον μπλέχτηκε ιδιαίτερα με την ταινία και ενδέχεται το όλο πράγμα να ήταν περίπου ένα διαφημιστικό φιλμάκι για την σχολή Φώτισής του, δηλαδή της, δηλαδή του. Βεβαίως αυτό εξηγεί πολλά πράγματα! Προς το παρόν, θα αφήσω το πράγμα ως έχει, όμως ενδέχεται να χρειαστεί να ξαναγράψω το κείμενο αρκετά διαφορετικά. Μείνετε συντονισμένοι...

http://homepage.mac.com/doubtboy/WhatTheBleep.htm

ΥΓ
Για το War of the Gargantuas, μπορείτε να βρείτε το σχετικό άρθρο της WikiPedia εδώ. Για το What The Bleep Do We Know, πέρα από τη WikiPedia (http://en.wikipedia.org/wiki/What_The_Bleep_Do_We_Know), υπάρχει και το επίσημο σάιτ, στη διεύθυνση http://www.whatthebleep.com/ Τέλος, για το Team America, μπορείτε να πάτε εδώ (και πάλι από τη Wikipedia).