ΟΚ. Σήμερα θα αποπειραθώ να απαντήσω σε μερικά από τα e-mail που μου στέλνουν διάφοροι. Όπως έχω πει και στο παρελθόν, διαβάζω τα πάντα, όμως συνήθως είμαι τόσο πηγμένος με τα της «αληθινής» μου δουλειάς που είναι σχεδόν αδύνατο να απαντήσω ακόμα και σε ένα μέρος από αυτά που μου στέλνετε.
Το παρακάτω e-mail εκφράζει ορισμένα πράγματα που με ρωτάνε πολλοί, οπότε αν απαντήσω σ’ αυτό, ίσως απαντώ έμμεσα και σε άλλους με παρόμοιες ερωτήσεις:
«Σκέφτομαι μήπως η ιστορία μου μπορεί να γίνει θέμα για κάποιο από τα ποστ σου. Κάνω διαλογισμό ζεν εδώ και δύο χρόνια. Ξεκίνησα με το να γίνω μέλος σε μια σότο σάνγκα στο Άμστερνταμ για έξι μήνες και δεν το μετανιώνω: μου έμαθαν πώς να κάθομαι και πώς να αναπνέω, ενώ το να κάνεις διαλογισμό μαζί με άλλους μπορεί να είναι όντως ενθαρρυντικό. Όμως υπήρχαν εκεί και ορισμένα πράγματα που δε μου άρεσαν: το να ψέλνεις σούτρες, το να κάνεις υποκλίσεις στο άγαλμα του βούδα και οι κάπως αυταρχικές συνήθειες του «υπεύθυνου μοναχού». Για παράδειγμα, στον τύπο αυτό δεν άρεσαν οι ερωτήσεις μου, παρότι νομίζω ότι ήταν αρκετά αθώες. Όταν τον ρώτησα γιατί το να φοράει κέσα είναι τόσο σημαντικό γι αυτόν, με κοίταξε για αρκετή ώρα με ένα βαθυστόχαστο ύφος και μου δήλωσε «Η κέσα μου είναι το σύμπαν». Και όταν τον ρώτησα τι ακριβώς είχε αποκομίσει μετά από 25 χρόνια ζεν, με κοίταξε με ένα ακόμα πιο βαθυστόχαστο (για να μην πω θυμωμένο) ύφος και μου είπε βλοσυρά: «Την πεμπτουσία». Δεν μπόρεσα να μη γελάσω, κάτι που δεν του άρεσε, οπότε έφυγα από τη σάνγκα του και άρχισα να κάθομαι μόνος μου, στο σπίτι.
»Πολλοί ζενάδες προσπαθούν να με πείσουν ότι το να κάθεσαι μόνος σου είναι αδύνατο και ότι δεν μπορείς να το κάνεις χωρίς έναν καλό δάσκαλο. Βεβαίως, θα ήθελα να έχω έναν, όμως δεν μπορώ να τον βρω. Ο διαλογισμός μου σιγά-σιγά γίνεται όλο και πιο καλός και όλο και πιο βαθύς και μπορεί να μην έχω γίνει ο τέλειος ζεν-ΒΟΥΔΙΣΤΗΣ, όμως η γυναίκα μου, η οποία είναι Γιαπωνέζα, λέει πάντοτε ‘εσείς οι δυτικοί, μπερδεύετε πάντα τα παρελκόμενα της ανατολικής σοφίας με την ίδια την ανατολική σοφία. Ξέχνα την κέσα, τα αγάλματα και τις σούτρες’ Προσπαθώ να αποφεύγω το κακό και προσπαθώ να κάνω το καλό και επί πολλά χρόνια, προσπαθώ να δώσω απάντηση στον στίχο από τη Σούτρα της Καρδιάς ‘η μορφή είναι κενότητα και η κενότητα είναι μορφή’. Το ερώτημά μου είναι, είναι το ζεν μου χειρότερο από το ‘ζεν της σάνγκα’; Δεν είναι καλύτερα να αποφεύγεις τους μαλάκες δασκάλους και να μένεις στο κλασικό ζεν ρεπερτόριο και να αντιμετωπίζεις τη πρόκληση στο σπίτι σου; Επίσης, πρέπει να είμαι δηλωμένος βουδιστής ζεν για να ασκούμαι στο καθαρό ζεν; Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσες κάποια μέρα να γράψεις κάτι σχετικό αλλά και αν δεν μπορέσεις, τα κείμενά σου συνεχίζουν να με εμπνέουν και να με ενθαρρύνουν. Ευχαριστώ πολύ».
Κι εγώ ευχαριστώ που με ρώτησες!
Μόλις γύρισα από το Κέντρο Ζεν του Σαν Φρανσίσκο (San Francisco Zen Center /SFZC/ΚΖΣΦ)και σκεφτόμουν παραπλήσια πράγματα. Το ΚΖΣΦ είναι πιθανότατα σαν το μέρος που πήγες κι εσύ: ένα μεγάλο κέντρο Ζεν, το οποίο το τρέχουν με επαγγελματισμό, με συγκεκριμένο χώρο και με μόνιμο προσωπικό. Το προσωπικό στο ΚΖΣΦ είναι κυλιόμενο, όπως συμβαίνει και με τα περισσότερα αντίστοιχα κέντρα, όμως οι θέσεις είναι καλυμμένες πάντοτε και προκειμένου να μπορέσει κανείς να κάνει ένα τέτοιο μέρος να λειτουργήσει, θα πρέπει να έχει διαδικασίες αντίστοιχες μ’ αυτές που έχουν οι εταιρείες. Πρέπει να υπάρχει ιεραρχία μέσα στην οργάνωση, πρέπει να υπάρχουν πολιτικές, πρέπει να υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών για όσους μελετούν εκεί και πρέπει να υπάρχουν κανόνες και τελετουργικά τα οποία να ακολουθούν τα μέλη. Αν δεν υπάρχουν όλα αυτά, το πράμα πάει κατά διαόλου.
Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν σκέφτονται το Ζεν, σκέφτονται τέτοιου στιλ μέρη, είτε το συνειδητοποιούν, είτε όχι. Τα μεγάλα μοναστήρια στην Κίνα και την Ιαπωνία, τόσο τα αρχαία, όσο και τα σύγχρονα, λειτουργούν όλα σχεδόν με τον ίδιο τρόπο.
Αυτό είναι ένα ρεύμα του Ζεν –θα έλεγα ότι είναι και το κύριο, αυτό που πιθανότατα θα πετύχετε αν βάλετε μαζί στη Google τη λέξη «Ζεν» και το όνομα της πόλης σας και πάτε στο πρώτο μέρος που θα εμφανιστεί στ’ αποτελέσματα.
Εγώ έχει τύχει να μελετήσω σε ένα διαφορετικό στιλ. Οι δύο δάσκαλοι που είχα, ήταν από γραμμές που βρίσκονται κάτω από τη γενική ομπρέλα της σχολής Σότο, όμως και οι δύο αυτές γραμμές είχαν επαναστατήσει απέναντι στον τρόπο που τρέχει τα πράγματα –ως οργάνωση– η σχολή αυτή. Προς τιμήν της, η σχολή Σότο επιτρέπει να γίνεται κάτι τέτοιο και, σε κάποιο βαθμό, το ενθαρρύνει κιόλας.
Επειδή οι βουδιστές δάσκαλοι έχουν την τάση να αυτοαποκαλούνται «ιερείς» και/ή «μοναχοί», ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι τα πράγματα λειτουργούν με τον τρόπο που τρέχει τα πράγματα η Καθολική Εκκλησία. Όμως αυτό δεν ισχύει –θα μπορούσα να γράψω ένα ολόκληρο βιβλίο σχετικά (και κατά κάποιον τρόπο, το κάνω), όμως εδώ υποτίθεται ότι είναι ένα απλό μπλογκ, οπότε δε θα μπω σε λεπτομέρειες).
Δεν μπορώ να πω συνολικά αν ο ιδρυματικός τρόπος να λειτουργείς τα πράγματα είναι καλύτερος ή χειρότερος από τον πολύ χαλαρό τρόπο που τα χειρίζονταν οι δάσκαλοί μου (και οι δάσκαλοι των δασκάλων μου) –εξαρτάται από το κάθε άτομο και από το τι πάει καλύτερα σ’ αυτό. Μπορώ να πω με σιγουριά όμως, ότι δε θα είχα ασχοληθεί τόσο πολύ μ’ όλη αυτή την ιστορία που λέγεται Ζεν, αν η μόνη εκδοχή του ήταν η ιδρυματική –ούτε μια στο εκατομμύριο. Ορισμένοι εκφραστές του ιδρυματικού ρεύματος ίσως να πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν καλό. Ας πιστεύουν ό,τι θέλουν.
Ωστόσο, χαίρομαι πολύ που τα ιδρύματα αυτά υπάρχουν στο Ζεν και συχνά ενθαρρύνω ανθρώπους που μου γράφουν από πολύ μακρινά μέρη, να πάνε εκεί. Δεν ξέρω από πρώτο χέρι αν οι συγκεκριμένοι δάσκαλοι στα συγκεκριμένα ιδρύματα είναι καλοί, κακοί ή αδιάφοροι –ορισμένοι όπως ο κ. «Βρήκα την Πεμπτουσία» με τον οποίο μίλησες, παίρνουν τον εαυτό τους πολυυυυυυυυυυυυυύ στα σοβαρά. Ορισμένοι ασχολούνται πολύ με ζητήματα πρωτοκόλλου, τυπικού, με το ποιος είναι ανώτερος από τον άλλον στην ιεραρχία και με διάφορες άλλες τέτοιες ανοησίες. Ορισμένοι δε δίνουν μια για αυτές τις σαχλαμάρες όμως τις επιτρέπουν σε κάποιον βαθμό στους χώρους τους, προκειμένου τα πράγματα να πηγαίνουν ομαλά. Μέχρι να περάσεις κάποιον χρόνο με τον κάθε δάσκαλο, δεν ξέρεις τι περίπτωση είναι –και συνήθως δεν είναι κάτι που μπορείς να το κρίνεις πολύ γρήγορα.
Αν τα μόνα μέρη που έχεις στη γειτονιά σου για να ασκηθείς, μοιάζουν με βιομηχανίες μοναχών και αυτό στη σπάει, θα έλεγα να πας παρόλα αυτά. Κάτσε και ας στη σπάει. Ίσως να έχεις δίκιο, όμως κάτσε. Ίσως οι εντυπώσεις σου να είναι εντελώς εσφαλμένες. Μην ασχοληθείς –απλώς κάτσε. Αν το μέρος είναι όντως σφηκοφωλιά, πιθανότατα θα το καταλάβεις αρκετά σύντομα και μπορείς να φύγεις. Ή ίσως θα γίνεις κι εσύ ένας από αυτούς τους ηλίθιους που ακολουθούν τον ηγέτη της αίρεσης (cult) και πίνουν το Kool Aid®, οπότε δεν μπορώ να σε βοηθήσω –άσε που έχω την εντύπωση ότι αυτού του είδους οι άνθρωποι ούτως ή άλλως δε διαβάζουν αυτά που γράφω ή τα διαβάζουν και μετά γράφουν εξυπνάδες στα σχόλια.
Πιστεύω βαθιά ότι ο κατάλληλος δάσκαλος πάντα εμφανίζεται τελικά. Μερικές φορές χρειάζεται λίγο περισσότερος χρόνος, οπότε επίμεινε. Αν έχεις μέσα στο κεφάλι σου έναν στοιχειώδη ανιχνευτή παπαρολογίας, πιθανότατα δε θα ξεφύγεις πολύ. Απλώς πρόσεχε τι συμβαίνει γύρω σου, κάνε ερωτήσεις και μη δέχεσαι εύκολες απαντήσεις. Μην είσαι το πρόβατο που ακολουθεί το κοπάδι. Μην πίνεις το Kool Aid®.
Ακόμα, μην έχεις τη φαντασίωση ότι αν μπορούσες να έρθεις να καθίσεις μαζί μου –ή με οποιονδήποτε άλλο δάσκαλο, τα κείμενα του οποίου διαβάζεις– όλα θα είναι μέλι-γάλα. Ο πατέρας μου γνώρισε πρόσφατα μια τύπισσα η οποία είναι μέγας φαν των βιβλίων μου και αισθανόταν κάπως ανήσυχος που θα την συναντούσε από κοντά επειδή μπορεί αυτή να πίστευε ότι θα ήταν κι εκείνος σαν κι εμένα. Η απάντησή μου ήταν «Μπαμπά, ακόμα κι εγώ δεν είμαι ‘σαν κι εμένα’ όταν με γνωρίζουν από κοντά!» –και το ίδιο ισχύει για όλους τους ανθρώπους. Αν μπορούσαμε να μπούμε σε μια χρονομηχανή και να συναντήσουμε τον Ντόγκεν ή τον Ναγκαρτζούνα ή ακόμα και τον ίδιο τον Βούδα, βάζω στοίχημα ό,τι θέλεις ότι θα σε απογοήτευαν οικτρά. Και μπορώ να σου εγγυηθώ ότι εγώ τουλάχιστον, σίγουρα θα σε απογοητεύσω!
Δεν υπάρχει πρόβλημα να κάθεσαι μόνος σου και δεν υπάρχει πρόβλημα να αντιμετωπίζεις με σκεπτικισμό τους διάφορους δασκάλους που συναντάς. Είναι γεγονός ότι χρειάζεσαι έναν δάσκαλο, όμως δε χρειάζεται να βιάζεσαι του σκοτωμού να τον βρεις. Αν ξέρεις πώς να ακούς, όλοι και όλα μπορούν να γίνουν ο τέλειος δάσκαλος.
Μπραντ Ουόρνερ – Παρασκευή 22 Ιουνίου 2007
ΥΓ
Η κέσα (kesa) ή κασάγια (kasaya) είναι ένας μανδύας, χαρακτηριστικός των βουδιστών μοναχών/ιερέων. Μερικά στοιχεία δίνει η WikiPedia, περισσότερα στοιχεία υπάρχουν εδώ, ενώ εδώ μπορείτε να βρείτε ένα βιντεάκι στο οποίο ο Γκούντο Νισιτζίμα (δάσκαλος του Μπραντ Ουόρνερ) δείχνει πώς φοριέται η κέσα πριν το Ζαζέν. Η φράση «να αποφεύγεις το κακό και να κάνεις το καλό» είναι ένα από τα βασικά βουδιστικά διδάγματα –ο Ντόγκεν έχει αφιερώσει στο Σομπογκένζο ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη φράση αυτή (είναι το κεφάλαιο Σοάκου Μακούσα [Shoaku Makusa] και μπορεί κανείς να το βρει εδώ ενώ ένα σχετικό σχόλιο του Γκούντο Νισιτζίμα υπάρχει ηχογραφημένο εδώ). Για το Κέντρο Ζεν του Σαν Φρανσίσκο, ένα ιστορικό ίδρυμα για την πορεία του Ζεν στις Η.Π.Α., το καλύτερο σημείο εκκίνησης είναι το σάιτ του ίδιου του Κέντρου. Τέλος, υπάρχει το ζήτημα της Σούτρας της Καρδιάς (Heart Sutra), του πιο σημαντικού –ίσως– κειμένου για τον Βουδισμό Ζεν. Μάλλον θα πρέπει να γράψω κάτι αναλυτικότερα για τη σούτρα αυτή, όμως στο μεταξύ μπορείτε να πάρετε μια ιδέα από τη WikiPedia και να βρείτε το ίδιο το κείμενο από τον ίδιο τον Ουόρνερ, στη σχετική σελίδα του παλιού του σάιτ. Η αναφορά στο αναψυκτικό Kool Aid®, έχει να κάνει με την αίρεση (cult) Peoples Temple του Τζιμ Τζόουνς (Jim Jones) και τη μαζική αυτοκτονία (900 ατόμων) στο Τζόουνσταουν της Γουιάνα το 1978 –έκτοτε, έχει καθιερωθεί η έκφραση «πίνω το Kool Aid®» να σημαίνει «ακολουθώ τυφλά κάποιον».
No comments:
Post a Comment