Saturday, August 28, 2010

Δάσκαλοι και μαθητές


Τελικά έχει πολύ ενδιαφέρον να παρατηρείς όλη αυτή την ιστορία με τη σχέση δασκάλου/μαθητή. Στα μεγάλα μέρη όπου υπάρχει κόσμος που ζει μέσα, όπως στο Κέντρο Ζεν του Σαν Φρανσίσκο (San Francisco Zen Center –SFZC) στο οποίο έμεινα την προηγούμενη εβδομάδα, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ μαθητών και δασκάλων. Τα ράκουσου (κάτι πραγματάκια σαν σαλιάρες που παίρνεις όταν δώσεις βουδιστικούς όρκους και αποδεχθείς τους βουδιστικούς κανόνες) έχουν διαφορετικά χρώματα ώστε να μπορεί κανείς να καταλαβαίνει με τη μια ποιος είναι ιερέας, ποιος λαϊκός και ποιος έχει πάρει μετάδοση του Ντάρμα: οι λαϊκοί φοράνε μπλε ράκουσου, οι ιερείς χωρίς μετάδοση του Ντάρμα φοράνε μαύρο και οι δάσκαλοι που έχουν πάρει μετάδοση φοράνε καφέ. Μόνο οι ιερείς δικαιούνται να φορέσουν ο-κέσα (το λοξό ράσο που δένεις στον ώμο), αν και οποιοσδήποτε μπορεί να φορέσει ράσο. Επίσης, αν δεν έχεις πάρει μετάδοση, δε φοράς ποτέ άλλο χρώμα κέσα πέρα από μαύρο. Υπάρχουν ένα σωρό γραπτοί κανόνες για το πώς επικοινωνούν και συμπεριφέρονται μεταξύ τους τα άτομα των επιπέδων αυτών και αν θέλεις να διατηρήσεις ένα τέτοιου στιλ κέντρο λειτουργικό, είναι σχεδόν αδύνατο να αποφύγεις κάποια τέτοια λύση.

Όλα αυτά, ωστόσο, είναι πολύ διαφορετικά από το πώς πέρασα εγώ από τους βαθμούς. Ακόμα και στο θέμα των ράκουσου, η πολιτική του Νισιτζίμα σενσέι ήταν πάντοτε ότι μπορείς να διαλέξεις όποιο χρώμα θέλεις. Στη δική του γενεαλογία, όποιος θέλει μπορεί να κάνει την τελετή αποδοχής των κανόνων και όποιον το κάνει, τον θεωρεί μοναχό. Δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ λαϊκών και ιερέων και ενθαρρύνει τους πάντες να φοράνε ο-κέσα (αν και εγώ το κάνω σπάνια –συγνώμη σενσέι!) Η μετάδοση του Ντάρμα είναι κάτι διαφορετικό: δεν είναι κάτι που γίνεται μόνο και μόνο επειδή το ζητάς, όπως γίνεται με τους κανόνες, όμως ακόμα και αυτό αντιμετωπίζεται πολύ πιο χαλαρά από ό,τι στο Κέντρο Ζεν του Σαν Φρανσίσκο. Στη γραμμή του Νισιτζίμα δεν υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να καλύψεις ώστε να μπορείς να δεχτείς τη μετάδοση –έχει να κάνει περισσότερο με το αν ο Νισιτζίμα σενσέι ή κάποιος από τους νταρμικούς κληρονόμους του, εκτιμούν ότι αντιλαμβάνεσαι τη διδασκαλία και την άσκηση.

Στην παγκόσμια κοινότητα του Ζεν, μπορεί να βρει κανείς ένα σωρό παραλλαγές, από μερικά εξαιρετικά αυστηρά κέντρα Σότο που κάνουν το Κέντρο Ζεν του Σαν Φρανσίσκο να μοιάζει παιχνιδάκι, μέχρι κάποιους πολύ χαλαρούς δασκάλους που κάνουν το στιλ του Νισιτζίμα να μοιάζει σαν το άκρο άωτο του ιαπωνικού απολυταρχισμού.

Προσωπικά αποφεύγω να αποκαλώ τους ανθρώπους που μελετούν μαζί μου, «μαθητές μου». Θυμάμαι κάποτε έναν δάσκαλο του Ζεν ο οποίος με το που πήρε τα ράσα και άρχισε να διδάσκει, άρχισε να λέει «ο μαθητής μου» αυτό και «ο μαθητής μου» εκείνο –είχες την αίσθηση ότι προσπαθούσε να χώσει τις λέξεις αυτές όπου μπορούσε ώστε όλοι να καταλάβουν ότι έχει μαθητές. Μιλάμε για τρελή πλάκα! Ίσως η αποστροφή μου για αυτή την κουβέντα να προέρχεται από εκεί, όμως όσο θυμάμαι τον εαυτό μου σε σχέση με το Ζεν, δεν μπορώ να θυμηθώ ούτε μια φορά τον πρώτο μου δάσκαλο, τον Τιμ, να αναφέρεται σε κάποιον ως «μαθητή του». Ούτε και ο Νισιτζίμα σενσέι χρησιμοποιούσε τακτικά τη φράση αυτή, αν και δεν νομίζω ότι την απεχθάνεται όσο εγώ.

Η συνηθισμένη σχέση δασκάλου/μαθητή, περιέχει στοιχεία εξουσίας. Και γι αυτό το λόγο μπορεί εύκολα να διαστρεβλωθεί. Για την ακρίβεια, νομίζω ότι χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να εμποδίσει κανείς μια τέτοια σχέση να γίνει παράξενη από την αρχή της κιόλας.

Τέσπα. Ακόμα και όταν αρχίσω να κάνω τελετή αποδοχής κανόνων σε κάποιους, δε θα τους θεωρώ «μαθητές μου». Θα τους θεωρώ φιλαράκια μου από το Ζαζέν, με τον ίδιο τρόπο που κάποιοι έχουν φιλαράκια από το μπαρ ή από το γκολφ ή δεν ξέρω κι εγώ από τι άλλο. Σας παρακαλώ, κάντε μου κι εσείς τη χάρη και μην αρχίσετε να σκέφτεστε ότι είστε «μαθητές μου», εντάξει; Το λύσαμε; Ωραία.

Ευχαριστώ!

Μπραντ Ουόρνερ – Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2008

No comments: