Saturday, May 2, 2009

Σκεπτόμενος τη Μη-Σκέψη


Κάθομαι λοιπόν το πρωί και κάνω το τακτικό μου Ζαζέν, ως συνήθως, και μου ήρθε, έτσι απλά –όλη αυτή η ιστορία με το να σκέπτεσαι τη μη-σκέψη.

Για όσους δεν την ξέρουν, υπάρχει μια πολύ γνωστή ιστορία Ζεν: ένας τύπος πάει σε έναν δάσκαλο του Ζεν και τον ρωτάει «Τι σκέφτεσαι εκεί που κάθεσαι;»

Ο δάσκαλος του Ζεν λέει «Σκέφτομαι τη συγκεκριμένη (concrete) κατάσταση της μη-σκέψης».

Ο τύπος λέει «Τι είναι η συγκεκριμένη κατάσταση της μη-σκέψης;»

Ο δάσκαλος του Ζεν λέει «Είναι διαφορετική από τη σκέψη».

Όπως όλοι όσοι ασκούνται στο Ζεν, άλλοτε καταφέρνω να πετύχω αυτήν την κατάσταση της μη-σκέψης και άλλοτε όχι –περίπου 50-50. Μετά από 20 χρόνια που κάνω την άσκηση αυτή, η νευρωτική πεποίθηση ότι οι σκέψεις μου σημαίνουν πράγματι κάτι σημαντικό, έχει λίγο-πολύ εξαφανιστεί. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα που χρειάζεται πολλά χρόνια και πολλή προσπάθεια για να επιτευχθεί.

Ωστόσο, το καθ’ έξη αναμάσημα των σκέψεων από τον εγκέφαλο είναι μια συνήθεια που δύσκολα εγκαταλείπεται, ακόμα και όταν ξέρει κανείς ότι όλες αυτές οι σκέψεις είναι τρίχες. Παρόλα αυτά, μόλις σήμερα το πρωί, κατάφερα να φτάσω στην κατάσταση της μη-σκέψης και πρόσεξα πώς έγινε: δεν έχει να κάνει με το να προσπαθείς να προσθέτεις κάποια ενέργεια στην εξίσωση που κατά κάποιον τρόπο σταματά τη σκέψη –έχει να κάνει με το να αφαιρείς ενέργεια.

Για να σκεφτείς χρειάζεται ενέργεια και αυτό είναι κάτι που συνήθως δεν το προσέχουμε. Ωστόσο, ο τρόπος που σκεφτόμαστε συνήθως είναι μια ακόμα συνήθειά μας, κάτι σαν το να στριφογυρίζουμε τα δάχτυλά μας όταν καθόμαστε ή το να χτυπάμε το πόδι μας όταν ακούμε μια μουσική μέσα στο κεφάλι μας. Για να σταματήσεις να σκέφτεσαι, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις, είναι να σταματήσεις να χρησιμοποιείς την ενέργεια που απαιτείται για να μηρυκάζεις τις σκέψεις σου. Δεν έχει να κάνει με το να σταματάς αλλά με το να μην ξεκινάς.

Απλώς κάτι που σκέφτηκα ότι θα άξιζε τον κόπο να μοιραστώ μαζί σας.

Μπραντ Ουόρνερ – Κυριακή 19 Μαρτίου 2006

2 comments:

Anonymous said...

...το οποίο κι αυτό είναι προιόν σκέψης

Γρηγόρης A. Μηλιαρέσης said...

To να σκέφτεσαι τη μη-σκέψη είναι όντως σκέψη. Το θέμα είναι ότι στο ζαζέν δε σκέφτεσαι τη μη-σκέψη –απλώς δε σκέφτεσαι (ή τουλάχιστον αυτό προσπαθείς). Νομίζω ότι πέραν του προφανούς προβλήματος, υπάρχει και ένα μεταφραστικό ζήτημα: οι Νισιτζίμα και Κρος, στη μετάφρασή τους του «Ζαζένγκι» του Ντόγκεν λένε "Sitting in balance in the mountain-still state, think the concrete state of not thinking. How can the state of not thinking be thought? It is non-thinking." Δεν έχω πρόχειρο το ιαπωνικό κείμενο όμως το πρόβλημα ξεκινάει από την παραίνεση «[…] think the concrete state of not thinking» η οποία προτρέπει τον ασκούμενο να σκεφτεί ενεργητικά. Το επόμενο ζευγάρι προτάσεων το συμμαζεύει κάπως το πράγμα («How can the state of not thinking be thought? It is non-thinking» ), καθώς η τελική απάντηση είναι, νομίζω, πιο κοντά στην πραγματικότητα: αυτό που θέλεις να συμβεί στο ζαζέν είναι μια κατάσταση στην οποία δε σκέφτεσαι –με την έννοια ότι αφήνεις τους «σπινθήρες» που γεννάει ο εγκέφαλός σου ελεύθερους, χωρίς να τους τροφοδοτήσεις και αυτοί σβήνουν μόνοι τους. Αυτή είναι μια κατάσταση μη-σκέψης καθώς «σκέψη» είναι η συνειδητή επεξεργασία των «σπινθήρων» αυτών∙ το ζητούμενο, συνεπώς, είναι μια κατάσταση στην οποία κάποια στιγμή καταφέρνεις να φτάσεις και όχι κάτι που κάνεις. Όσο το κάνεις, όντως σκέφτεσαι και, άρα επιστρέφεις στο αρχικό τετραγωνάκι του παιχνιδιού :-)