Saturday, May 9, 2009

Η κατάχρηση εξουσίας στο Ζεν


Επιστρέφω στις ερωτήσεις που έκαναν οι καλοί άνθρωποι από το Σεντ Πολ στον υπογράφοντα. Λέει λοιπόν η πρώτη: «Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι τρόποι να φυλαχτεί κανείς απέναντι στην κατάχρηση εξουσίας στις σχέσεις που θα πρέπει να διαμορφωθούν μεταξύ δασκάλου και μαθητών ή στις άλλες σχέσεις στη σάνγκα [Σ.τ.Μ. κοινότητα –στον Βουδισμό χρησιμοποιείται για να καταδείξει την κοινότητα των μοναχών σε έναν ναό ή την ευρύτερη βουδιστική κοινότητα]

Καλή ερώτηση και δύσκολο να την απαντήσεις. Είναι σαν να ρωτάς, ποιος θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να αποφύγει ο γερμανικός λαός να ακολουθήσει τον Χίτλερ τη δεκαετία του 1940; Ήταν ο Χίτλερ κακός ή ήταν ο γερμανικός λαός κακός; Μ’ άλλα λόγια, η σχέση είναι πολύπλοκη και ποτέ μονόπλευρη –χρειάζονται δύο άνθρωποι για να δημιουργηθεί αυτό το τέρας που αποκαλούμε σχέση. Ακόμα και σήμερα που μιλάμε, υπάρχουν στον κόσμο ένα σωρό τύποι που θέλουν να εξολοθρεύσουν τους Εβραίους, τους μαύρους, τους λευκούς, τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο. Όμως τα άσχημα δεν αρχίζουν παρά μόνο όταν πολλοί άνθρωποι αρχίζουν να ακολουθούν τους τύπους αυτούς. Λοιπόν ναι, ο Χίτλερ καταχράστηκε την εξουσία του. Όμως από πού ήρθε αυτή του η εξουσία;

Η κατάχρηση της εξουσίας στις σχέσεις στη σάνγκα, λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο. Είναι εύκολο να κατονομάζει κανείς μεμονωμένα άτομα, ας πούμε κάποιους πνευματικούς δασκάλους που έκαναν σφάλματα, και να πει ότι αυτοί έχουν την ευθύνη, όμως ποτέ δεν εμπλέκεται μόνο μια παράμετρος. Κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της ομιλίας μου, κάποιος έκανε μια ερώτηση σχετικά με το ποια είναι η ευθύνη μου ως προς αυτά που γράφω και λέω –πιο συγκεκριμένα, η ανησυχία του ακροατή μου ήταν σχετικά με την τάση μου να αναφέρομαι σε ορισμένα πράγματα ως «βλακώδη» ή «βλακείες». Από τη στιγμή που τόσος κόσμος έρχεται να με ακούσει όταν μιλάω, δε θα έπρεπε να φέρομαι πιο υπεύθυνα και να μην αποκαλώ πράγματα που ορισμένοι θεωρούν ιερά, «βλακώδη»; Προφανώς χρειάζεται να προσέχω τι λέω. Όμως η μόνη μου ευθύνη είναι το να είμαι 100% έντιμος. Θυμηθείτε εκείνους τους γελοιογράφους που σατίρισαν τον Μωάμεθ –είναι υπεύθυνοι για τις αλλόκοτες αντιδράσεις που υποτίθεται ότι ξεσήκωσαν τα σκίτσα τους; Δεν το πιστεύω. Το άτομο που αντιδρά είναι υπεύθυνο για τις πράξεις του. Κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών –το σύμπαν στο οποίο ζούμε, δε δουλεύει έτσι.

Όταν γίνεσαι δάσκαλος του Ζεν, οι άνθρωποι σπεύδουν πάντοτε να σου εκχωρήσουν εξουσία –τουλάχιστον σ’ εμένα συμβαίνει συνέχεια. Πριν από κάνα-δυο εβδομάδες, έλαβα ένα e-mail από έναν τύπο που ήθελε απεγνωσμένα να του δείξω τον δρόμο για τη Φώτιση. Προφανώς, ο άνθρωπος δεν είχε διαβάσει αυτά που γράφω, όμως αυτό που πραγματικά ήθελε να μου δώσει ήταν την εξουσία να του απονείμω αυτό το πράγμα που λέγεται Φώτιση.

Υπάρχουν πάμπολλοι άνθρωποι στον κόσμο που θα αποδεχθούν με μεγάλη τους χαρά μια τέτοια εξουσία –οι άνθρωποι αυτοί εκπαιδεύουν τους μαθητές τους να έχουν συγκεκριμένα είδη εμπειριών τις οποίες στη συνέχεια τους τις χαρακτηρίζουν «βήματα στον δρόμο της Φώτισης». Από τη στιγμή που ο μαθητής έχει μαζέψει κάμποσα τέτοια βήματα, ο δάσκαλος του χαρίζει τις ευλογίες του και ο μαθητής με τη σειρά του, πάει και πουλάει εξουσία σε κάποιον άλλον. Και ο κύκλος της αρρώστιας συνεχίζει.

Ένας καλός δάσκαλος του Ζεν, θα σου αντιγυρίσει σαν καυτή πατάτα την εξουσία που μας να του εκχωρήσεις. Για τον μαθητή, αυτό είναι εξαιρετικά ενοχλητικό –όταν μου συνέβη εμένα, πραγματικά το σιχάθηκα. Ήθελα απεγνωσμένα να βρω κάποιον που θα μου έπαιρνε την εξουσία μου, τη δύναμή μου, οπότε εγώ θα μπορούσα να χαλαρώσω και να τον αφήσω να πάρει αυτός την ευθύνη για τα πάντα. Θέλω να πω, πώς μπορείς τελικά να ξέρεις αν προοδεύεις αν δε σου το πει ο δάσκαλός σου; Και πράγματι, πώς; Όμως η ιδέα της «προόδου» είναι ένα από τα πράγματα που πρέπει να εγκαταλείψεις. Δεν πρόκειται ποτέ να προοδεύσεις –ούτε στο ελάχιστο. Δεν πρόκειται ποτέ να φτάσεις τη Φώτιση. Και αν τη φτάσεις, να είσαι σίγουρος ότι πρόκειται περί απάτης.

Θέλεις ο Μέγας Δάσκαλος να σου απονείμει εύσημα; Γιατί αν το θέλεις, μπορεί όντως να στα απονείμει και εκεί ακριβώς είναι που αρχίζουν τα προβλήματα...

Ο λόγος που ποτέ δεν μπλέχτηκα με ανθρώπους που θέλουν να μου εκχωρήσουν εξουσία, είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι τεράστιος μπελάς: θέλουν διαρκώς όλο και περισσότερα και όταν δεν τους δίνεις αυτό που νομίζουν ότι θέλουν, τα παίρνουν. Να πα να γαμηθούν, λέω εγώ –ας πάνε να σκοτίσουν κάναν άλλον.

Η πονεμένη σου ιστορία για το πώς καθόσουν στην ησυχία σου και ήρθε ένας κακός δάσκαλος του Ζεν και άρχισε να καταχράται την εξουσία του επάνω σου, μπορεί να είναι καλή για την Όπρα –τράβα πες της την. Εγώ δεν μασάω.

ΤΕΛΟΣ ΠΑΝΤΩΝ, ένας τρόπος να προφυλαχθεί κανείς από την κατάχρηση εξουσίας, είναι να μην εκχωρεί τη δική του. Αν αντιληφθείς ότι το έχεις κάνει, δοκίμασε να την πάρεις πίσω και δες τι θα γίνει. Αν δε σου δοθεί με τη μια, πιθανώς υπάρχει κάποιο πρόβλημα.

Είναι πολύ δύσκολο να λέει κανείς γενικεύσεις που θα καλύψουν κάθε πιθανή περίπτωση. Θυμηθείτε ωστόσο ότι οι νοσηρές σχέσεις σε μια σάνγκα δεν είναι ποτέ μονόπλευρές. Επίσης, έχετε κατά νου ότι για να αναπτυχθούν, χρειάζονται χρόνο και προσπάθεια –από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Κανείς δε σε αναγκάζει να γίνεις μέλος σε μια σάνγκα και κανείς δε θα πρέπει να καταβάλλει την παραμικρή προσπάθεια να σε εμποδίσει να την εγκαταλείψεις.

Πρέπει να προσέξεις πολύ πώς εσύ ο ίδιος συνεισφέρεις σε τέτοιες σχέσεις. Μην αποδέχεσαι ποτέ ότι είσαι το αθώο θύμα δυνάμεων πιο ισχυρών από σένα. Κανείς δεν είναι πιο ισχυρός από σένα. Εσύ έχεις δημιουργήσει αυτό το σύμπαν –ανάλαβε λοιπόν κάποια ευθύνη για τα πράγματα που έχεις κάνει.

Μπραντ Ουόρνερ – Σάββατο 22 Απριλίου 2006

Σ.τ.Μ. Όσοι δε θυμούνται την περίπτωση με τις γελοιογραφίες της εφημερίδας Jyllands Posten και τις αντιδράσεις που προκάλεσαν παγκοσμίως το φθινόπωρο του 2005, μπορούν να ρίξουν μια ματιά εδώ. Όσο για την Όπρα (Γουίνφρι), αν και πλέον είναι γνωστή και στην Ελλάδα, περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν (και) στο σχετικό λήμμα της Wikipedia.


No comments: