Saturday, May 16, 2009

Το Βέλος [Σούτρα]


[Σ.τ.Μ. Το κείμενο αυτό είναι δική μου μετάφραση μιας από τις μικρές βουδιστικές σούτρες –είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζω να μεταφράσω απευθείας κάποιο κείμενο του βουδιστικού κανόνα, οπότε παρακαλώ τον αναγνώστη για την επιείκειά του, τόσο σε ό,τι αφορά την απόδοση του ύφους, όσο και σε ό,τι αφορά την απόδοση της γλώσσας Πάλι. Ο λόγος που το συμπεριλαμβάνω είναι γιατί πιστεύω ότι, παρά το μέγεθός του, αφενός απαντάει σε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα περί Βουδισμού και, αφετέρου, δίνει μια πρόταση για την αντιμετώπιση καταστάσεων που δοκιμάζουν όλους μας. Το πρωτότυπο, σε δύο μεταφράσεις στα Αγγλικά, μπορεί να βρεθεί
εδώ.]

Σούτρα Πιτάκα (Sutta Pitaka) – Σαμιούτα Νικάγια (Samyutta Nikaya) – 36. Βεντάνα Σαμιούτα (Vedana-samyutta) – 6. Σαλάτχα Σούτρα (Sallatha Sutta) – Το Βέλος (The Dart)

Μετάφραση από τα Πάλι από τον Νιαναπονίκα Θέρα (Nyanaponika Thera)

Είπε ο Φωτισμένος: «Ένας απαίδευτος άνθρωπος, μοναχοί, βιώνει επώδυνα συναισθήματα, βιώνει δυσάρεστα συναισθήματα και βιώνει ουδέτερα συναισθήματα. Παρόμοια, ένας καλά διδαγμένος ευγενής μαθητής, βιώνει επώδυνα, δυσάρεστα και ουδέτερα συναισθήματα. Ποια είναι λοιπόν η διαφορά, η ανομοιότητα, η αντίθεση που υπάρχει μεταξύ ενός καλά διδαγμένου, ευγενούς μαθητή και ενός απαίδευτου ανθρώπου;

» Όταν ένας απαίδευτος άνθρωπος αγγίζεται από ένα επώδυνο (σωματικά) συναίσθημα, ανησυχεί και θρηνεί, οδύρεται, χτυπάει το κεφάλι του, κλαίει και είναι αλλόφρονας από τον τρόμο. Βιώνει έτσι, δύο είδη συναισθημάτων, ένα σωματικό και ένα διανοητικό. Είναι σαν ένας άνθρωπος να τρυπιέται από ένα βέλος και στη συνέχεια, μετά από το πρώτο τρύπημα, να τρυπιέται από ένα δεύτερο –το άτομο αυτό βιώνει τα συναισθήματα που προκαλούν δύο βέλη. Αυτό λοιπόν παθαίνει και ο απαίδευτος άνθρωπος: όταν τον αγγίζει ένα επώδυνο (σωματικά) συναίσθημα, ανησυχεί και θρηνεί, οδύρεται, χτυπάει το κεφάλι του, κλαίει και είναι αλλόφρονας από τον τρόμο. Βιώνει έτσι, δύο είδη συναισθημάτων, ένα σωματικό και ένα διανοητικό.

» Έχοντας αγγιχτεί από το επώδυνο αυτό συναίσθημα, αντιστέκεται και δυσαρεστείται και μέσα του, στον νου του, δημιουργείται μια τάση να αντισταθεί στο επώδυνο αυτό συναίσθημα. Κυριευμένος από τον αντίτυπο του επώδυνου συναισθήματος, λοιπόν, αρχίζει να αναζητά τις απολαύσεις των αισθήσεων. Και γιατί το κάνει; Ένας απαίδευτος άνθρωπος, μοναχοί, δε γνωρίζει κανέναν άλλον τρόπο διαφυγής από τα επώδυνα συναισθήματα, πέρα από τις απολαύσεις των αισθήσεων. Και στη συνέχεια, ένας τέτοιος άνθρωπος που απολαμβάνει την ευχαρίστηση των αισθήσεων, διαμορφώνει μέσα του, στον νου του, την τάση να ποθεί τα ευχάριστα συναισθήματα. Δε γνωρίζει, σύμφωνα με τα γεγονότα, πώς ξεκινούν και πώς σταματούν τα συναισθήματα αυτά, δε γνωρίζει την ικανοποίηση, τους κινδύνους και την απόδραση που συνδέονται με τα συναισθήματα αυτά. Μέσα σ’ αυτόν που δεν έχει τη γνώση αυτή, διαμορφώνεται μια τάση να αγνοεί τα ουδέτερα συναισθήματα. Όταν βιώνει ένα ευχάριστο συναίσθημα, ένα επώδυνο συναίσθημα ή ένα ουδέτερο συναίσθημα, το βιώνει σαν ένας άνθρωπος που δεσμεύεται από αυτό. Ένας τέτοιος άνθρωπος, μοναχοί, αποκαλείται απαίδευτος άνθρωπος που δεσμεύεται από τη γέννηση, από τα γηρατειά, από τον θάνατο, από τη θλίψη, από τον θρήνο, από τον πόνο, από τη δυστυχία και από την απελπισία. Ο άνθρωπος αυτός, δεσμεύεται από τα δεινά, αυτό σας το δηλώνω.

» Στην περίπτωση του καλά διδαγμένου, ευγενούς μαθητή, μοναχοί, όταν ένας τέτοιος άνθρωπος αγγίζεται από ένα επώδυνο συναίσθημα, δεν ανησυχεί και δε θρηνεί, δεν οδύρεται, δε χτυπάει το κεφάλι του, δεν κλαίει και δεν είναι αλλόφρονας από τον τρόμο. Αυτό που βιώνει είναι ένα είδος συναισθήματος, ένα σωματικό συναίσθημα αλλά όχι ένα διανοητικό. Είναι σαν ένας άνθρωπος να τρυπιέται από ένα βέλος, αλλά όχι από ένα δεύτερο που ακολουθεί το πρώτο. Έτσι, ο άνθρωπος αυτός βιώνει τα συναισθήματα που προκαλεί μόνο ένα βέλος. Αυτό λοιπόν παθαίνει και ο καλά διδαγμένος, ευγενής μαθητής: όταν τον αγγίζει ένα επώδυνο (σωματικά) συναίσθημα, δεν ανησυχεί και δε θρηνεί, δεν οδύρεται, δε χτυπάει το κεφάλι του, δεν κλαίει και δεν είναι αλλόφρονας από τον τρόμο. Βιώνει έτσι, ένα είδος συναισθήματος, ένα σωματικό συναίσθημα.

» Έχοντας αγγιχτεί από το επώδυνο αυτό συναίσθημα, δεν αντιστέκεται και δε δυσαρεστείται και μέσα του, στον νου του, δε δημιουργείται μια τάση να αντισταθεί στο επώδυνο αυτό συναίσθημα. Κυριευμένος από τον αντίτυπο του επώδυνου συναισθήματος, δεν αρχίζει να αναζητά τις απολαύσεις των αισθήσεων. Και γιατί δεν το κάνει; Ένας καλά διδαγμένος, ευγενής μαθητής, μοναχοί, γνωρίζει έναν τρόπο διαφυγής από τα επώδυνα συναισθήματα, πέρα από τις απολαύσεις των αισθήσεων. Και ένας τέτοιος άνθρωπος που στη συνέχεια δεν απολαμβάνει την ευχαρίστηση των αισθήσεων, δε διαμορφώνει μέσα του, στον νου του, την τάση να ποθεί τα ευχάριστα συναισθήματα. Γνωρίζει, σύμφωνα με τα γεγονότα, πώς ξεκινούν και πώς σταματούν τα συναισθήματα αυτά, γνωρίζει την ικανοποίηση, τους κινδύνους και την απόδραση που συνδέονται με τα συναισθήματα αυτά. Μέσα σ’ αυτόν που έχει τη γνώση αυτή, δε διαμορφώνεται μια τάση να αγνοεί τα ουδέτερα συναισθήματα. Όταν βιώνει ένα ευχάριστο συναίσθημα, ένα επώδυνο συναίσθημα ή ένα ουδέτερο συναίσθημα, δεν το βιώνει σαν ένας άνθρωπος που δεσμεύεται από αυτό. Ένας τέτοιος άνθρωπος, μοναχοί, αποκαλείται καλά διδαγμένος, ευγενής μαθητής που δε δεσμεύεται από τη γέννηση, από τα γηρατειά, από τον θάνατο, από τη θλίψη, από τον θρήνο, από τον πόνο, από τη δυστυχία και από την απελπισία. Ο άνθρωπος αυτός, δε δεσμεύεται από τα δεινά, αυτό σας το δηλώνω.

» Αυτή, μοναχοί, είναι η διαφορά, η ανομοιότητα, η αντίθεση που υπάρχει μεταξύ ενός καλά διδαγμένου, ευγενούς μαθητή και ενός απαίδευτου ανθρώπου».

Γρηγόρης

Σ.τ.Μ. Ο
«Φωτισμένος» είναι ο Βούδας.

No comments: